اختلالات کودکان_ (مقدمه-جلسه1)
اختلالات کودکان
اختلالات رشد عصبی یا اختلالات کودکان به دسته ای از بیماری هایی گفته میشود که در طول رشد برای کودکان به وجود می آید.
این اختلالات بیشتر اوقات در اوایل دوره رشد یعنی قبل از اینکه کودک به مدرسه برود به همراه نواقص رشدی خودش را نشان میدهد این نواقص رشدی باعث می شود که کیفیت کارکرد شخصی اجتماعی و تحصیلی و یا شغلی کودک مختل شود.
میزان این نواقص رشدی کاملاً متفاوت است گاهی اوقات فقط یک محدودیت کوچک است مانند: یادگیری و گاهی اوقات شدت این نواقص زیاد است مثل اینکه ممکن است کودک از لحاظ اجتماعی یا هوشی دچار مشکل شود.
اختلالات رشد عصبی بیشتر اوقات با همدیگر بروز می کنند مثلاً: کودکی که مبتلا به اختلالات طیف در خود ماندگی مانند اوتیسم است بیشتر اوقات دچار کم توانی ذهنی هم می شود و یا کودکی که مبتلا به اختلال بیش فعالی، کم توجهی (ADHD) است بیشتر اوقات اختلال یادگیری هم دارد.
برای تشخیص بالینی اختلالات کودکان چه می کنیم؟
به این توجه می کنیم که آیا کودک انتظارات مطابق با سن خود را بر آورده می کند یا خیر؟
مثلاً وقتی که می بینیم که کودک در ارتباط های اجتماعی خودش مشکلاتی دارد و یا بیش از حد یک رفتار را تکرار می کند و دایره علائق او محدود است حدس می زنیم که او اختلالاتی در حوزه “درخودماندگی” دارد
به طور کلی اختلالات کودکان 6 دسته هستند؛
1- اختلالات رشد هوش یا کم توانی در هوش
مشخصات اختلال رشدی هوش و یا کم توانی ذهنی چیست؟
من به عنوان روانشناس بالینی در مورد اختلالات رشد هوشی یا کم توانی ذهنی توضیح می دهم مشخصات این کودکان شامل نواقص کلی توانایی ذهنی میشود مانند: استدلال کردن، حل مسئله، برنامه ریزی، تفکر خیالی، قضاوت کردن، چگونه تحصیل را می آموزد؟ آیا از تجربه هایش یاد می گیرد یا خیر؟
اگر کودک در هر کدام از این زمینهها مشکلاتی داشته باشد باعث می شود که نتواند خودش را با شرایط و محیط و موقعیت منطبق کند به صورتی که نمی تواند آن چیزی که متناسب با سن او از او انتظار داریم و انتظار داریم که مستقل باشد و مسئولیت های اجتماعی اش را در حوزه های مختلف انجام بدهد برآورده کند
ما زمانی این تشخیص را انجام میدهیم که کودک نمی تواند انتظارات مورد نیاز متناسب و باسنش را در زمینه هوش و ذهن انجام بدهد
کودکانی که نمیتوانند ارزیابی های مشخص هوشی (انواع آزمون های هوش به تشخیص درمانگر) را به خوبی برآورده کنند.
گاهی اوقات این کم توانی ذهنی یا کم هوشی که جزو اختلالات کودکان است,ممکن است به خاطر آسیبهای بعد از تولد باشد مانند آسیب شدید سر که سبب میشود که رشد عصب دچار مشکل شود
2- اختلالات ارتباطی
چگونه اختلالات ارتباطی را بررسی می کنیم؟
به زبان کودک نحوه صحبت کردنش و نحوه ارتباط اجتماعی در عمل و نحوه شیوایی سخن گفتنش توجه میکنیم
از کجا میفهمیم که کودک در حوزه زبان سقوط تکلم و ارتباط اجتماعی اختلالات ی دارد؟ وقتی که میبینیم که بسیار تاخیر دارد
از کجا میفهمیم که کودک در حوزه شیوایی کلام مشکل دارد؟ وقتی که میبینیم که به خوبی کلمات را با زبانش تلفظ نمی کند و یا اصوات و بخش های تکراری در حرف زدنش مشخص میشود و یا گاهی اوقات هم حرف هایش را می کشد گاهی اوقات از لغات منقطع استفاده می کند یا وسط حرف هایش متوقف می شود یا بیش از حد برای تولید کلمه به خودش فشار می آورد
ما به این دسته از اختلالات، اختلالات ارتباطی میگوییم و منظور ما ارتباط کلامی است که میتواند از کودکی شروع شود و تا آخر عمر ادامه پیدا کند
3- اختلالات طیف اتیسم
اختلالات طیف درخودماندگی یا اتیسم چگونه مشخص میشود؟
نقص دائمی در ارتباطات اجتماعی و مراودات اجتماعی در چند زمینه مختلف مثلاً رابطه های دو طرفه یا رابطه های غیر کلامی هم چنین کودک نمیتواند به خوبی ارتباط را ایجاد کند بفهمد و حفظ کند
راه دیگر برای تشخیص اختلالات در خود ماندگی این است که ببینیم آیا رفتارهای تکراری و محدود از خودش نشان میدهد و آیا علائم و فعالیت های تکراری و محدود است
طبیعتاً وقتی که کودک رشد می کند این علائم تغییر می کند و به همین دلیل ممکن است که از جلوی چشمان ما مخفی بماند به همین دلیل ما تاریخچه کودک را هم مورد بررسی قرار می دهیم هم به اکنون و هم به گذشته او توجه میکنیم
وقتی که تشخیص یکی از اختلالات طیف درخودماندگی را دادیم دقیقاً مشخص میکنیم که با کدام مشخصه یا بدون کدام مشخصه است مثلا می نویسیم بدون نقص هوشی یا بدون تخریب زبان و یا همراه با یک بیماری پزشکی ژنتیکی و محیطی
همچنین مشخص میکنیم که اولین بار در چه سنی این علائم را مشاهده کردهاند و آیا کودک مهارت های قبل از بیماری را هم از دست داده است؟
این ها به بالینگران و روانشناسان بالینی این امکان را می دهد که تشخیصی که میدهند کاملاً فردی باشد و کلیشه ای نباشد
مثلاً در گذشته بسیاری از بیماران تشخیص آسپرگر داده می شدند، در حالیکه در حال حاضر همان افراد، تشخیص” اختلالات طیف در خود ماندگی” بدون اینکه نقصی در هوش و زبان داشته باشند, میگیرند
4- اختلال بیش فعالی و کم توجهی ADHD
چگونه اختلال کم توجهی، بیش فعالی اختلالی است (ADHD) را تشخیص می دهیم؟
اختلال کم توجهی، بیش فعالی اختلالی است(ADHD) که مربوط به رشد عصب است, وجزو اختلالات کودکان است ,مشخصاتی دارند مانند:
درجاتی از کاهش توجه نابسامانی و یا بیش فعالی و گاهی هم تکانشگری (رفتارهای ناگهانی)که باعث میشود کودک نتواند کارش را به صورت دائم انجام بدهد, یا ممکن است که دائماً اشیاء خود را گم کند و یا اینکه نسبت به سخنان دیگران بی توجه باشد, به صورتی که این بی توجهی بر اساس سن کودک قابل توجیه نیست، مثلاً از یک کودک هفت ساله چقدر انتظار داریم که توجه کند یا از یک کودک ۱۰ ساله چقدر انتظار داریم که توجه کند؟
ADHDیا اختلال کم توجهی-بیش فعالی باعث چه رفتارهایی میشود؟
پرتحرکی، تکان خوردن بسیار زیاد، کودک می تواند یک جا بنشیند در کارهای دیگران دخالت می کند نمی تواند صبر و حوصله داشته باشد و همه این ها متناسب با سن کودک نیست (روانشناس بالینی باید این موضوع را بسنجد که آیا والدین از کودک انتظار زیادی دارند و یا این که انتظارات آنها معقول است اما کودک قادر به برآورده کردن این انتظارات متناسب باسنش نیست)
در دوران کودکی بیشتر اوقات اختلال کم توجهی بیش فعالی یاADHD با اختلالاتی همانند اختلالات برونی ساز یا Externalizing همراه می شود یا گاهی هم با اختلال نافرمانی مقابله جویانه و یا اختلال سلوک همراه می شود
اختلال کمتوجهی، بیشفعالی (ADHD) بیشتر اوقات تا بزرگسالی ادامه دارد و باعث میشود که عملکرد شغلی تحصیلی و اجتماعی فرد کاهش پیدا کند
5-اختلالات حرکتی
اختلالات حرکتی که مربوط به رشد عصبی هستند کدام هستند؟
این بخش از اختلالات کودکان , خودشان شامل سه دسته میشوند
- اختلال هماهنگی رشد
اختلال هماهنگی رشدی چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر کودک نتواند به خوبی یاد بگیرد و یا این که نتواند مهارت های حرکتی اش را هماهنگ کند به صورتی که به نظر بیاید دست و پا چلفتی است یا کل است و یا بی دقت است.
2-اختلال حرکات قالبی(تکراری)
اختلال حرکات قالبی چگونه تشخیص داده میشود؟
وقتی که کودک حرکات تکراری بظاهر اجباری و کاملاً بی هدف داشته باشد مثلاً با دستهایش بال بال بزند بدنش را عقب و جلو ببرد یا سرش را به جایی بکوبد یا خودش را گاز بگیرد یا به خودش ضربه بزند.
اگر این رفتارها باعث آسیب به خودش بشود خودِ این آسیب را ما در تشخیص یادداشت میکنیم.
3-اختلالات تیک
اختلالات تیک چگونه مشخص میشود؟
وقتی که کودک تیک های صوتی یا حرکتی به صورت حرکات یا صداهای تکراری و یا غیر موزون و یا سریع و ناگهانی از خودش نشان بدهد.
مدت و علت تیک و مشاهدات بالینی ما نوع تیک را هم مشخص می کند مثلا تیک از کدام نوع زیر است؟
- اختلال توره
- اختلال تیک حرکتی یا صوتی مداوم
- اختلال تیک گذرا
- و سایر انواع معین اختلال تیک
- و اختلال نامعین تیک
اختلال توره چگونه تشخیص داده میشود؟
وقتی که فرد تیک های حرکتی و صوتی زیادی داشته باشد که دست کم یک سال ادامه دار باشد و نوسان زیادی داشته باشد.
6- اختلالات یادگیری خاص
اختلال یادگیری اختصاصی چگونه تشخیص داده میشود؟
همانطور که از اسمش معلوم است وقتی که فرد نتواند به خوبی مطالب و اطلاعات را درک کند و یا بیان کند و مشکلاتی وجود داشته باشد می توانیم حدس بزنیم که شاید این مشکل را داشته باشد
این مشکل باید ادامه دار باشد و در یادگیری مهارت های اولیه تحصیلی مانند خواندن نوشتن و ریاضیات در سنین ابتدایی خودش را نشان بدهد و باعث شود که فرد نتواند این مهارت های اولیه را یاد بگیرد
عملکرد این کودکان در زمینه تحصیلی از سطح میانگین پایین تر است و یا اگر که کودک توانسته خود را به سطح قابل قبول برساند چندین برابر تلاش کرده است
گاهی اختلال یادگیری اختصاصی را در کودکانی مشاهده میکنیم که به عنوان کودک باهوش شناخته می شوند یعنی فقط توسط آزمون های زمان دار می توانیم این اختلال را تشخیص بدهیم این اختلال می تواند تا آخر عمر ادامه دار شود و سبب مشکلاتی در زمینه شغلی بشود
تشخیص فقط توسط روانشناس بالینی و روانپزشک انجام میشود
که در آن علاوه بر علائم, ما مسیر بالینی و علایم شخصی را هم یادداشت می کنیم مثلاً سنش روی آن چه زمانی بوده است شدت علایم چقدر است مشخص میکنیم که آیا همراه با یک بیماری پزشکی یا ژنتیکی یا محیطی است یا خیر؟
مثلاً بعضی از اختلالات ژنتیک باشد سندروم x شکننده یا اسکلروزتوبروز و سندروم رد و یا صرع و یا بعضی از عوامل محیطی مانند وزن کم هنگام تولد از عواملی هست که ما در هنگام تشخیص درنظر می گیریم تا به یک نقشه شخصی از فرد برسیم
در ادامه (و از جلسات آینده)به صورت صوتی درطی 6 جلسه هرکدام از این دسته های اختلالات مربوط به کودک را را توضیح می دهم.
اختلالاتی که به صورت صوتی درباره آنها توضیح می دهم عبارت است از:
۱_ کم توانی ذهنی(کم هوشی)
اختلال رشدی هوش
۲_ اختلال صوت گفتار
۳_ اختلال ارتباط( عملی) اجتماعی
Social (pragmatic) communication
۴_ اختلال طیف درخود ماندگی یا اوتیسم
اتیسم
۵_ اختلال کم توجهی بیش فعالیADHD
Attention deficit/hyperactivity disorder
۶_ اختلالات یادگیری خاص
۷_ اختلالات حرکات قالبی
۸_ اختلالات تیک
مبحث معرفی تک تک اختلالات کودکان ادامه دارد
برای دریافت مشاوره های علمی در زمینه های مختلف یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در واتساپ یا تلگرام پیام بگذارید.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی
دیدگاهتان را بنویسید