طرحواره ایثار چیست؟
طرحواره ایثار به معنای فداکاری بیش از حد برای رضای دیگران است، که افراد خود را قربانی خواستهها و نیازهای دیگران میکنند به امید دوستی و کنترل بر عذاب وجدان و احساس گناه.
ویژگی های طرحواره ایثار
ویژگیهای طرحواره ایثار شامل تمرکز افراطی بر نیازهای دیگران، احساس گناه به دلیل عدم ارضای نیازهای خود، و احساس خشم و ناراحتی برای جبران نکردن زحمات خود توسط دیگران است.
درمان طرحواره ایثار
راهکارهای درمان طرحواره ایثار شامل مراجعه به طرحواره درمانگر برای روان درمانی، تمرین مهارت نه گفتن، و افزایش میزان خود دوستی افراد است.
تعریف طرحواره ایثار چیست؟
من ارسطو رضایی هستم روانشناس بالینی، در این مقاله به صورت کامل می خواهم در مورد طرحواره ایثارگری در 11 بخش توضیح دهم، از شما می خواهم صبور باشید و به صورت کامل و با حوصله این نوشته را مطالعه کنید، پادکست را بشنوید، ویدئو را ببینید، تست طرحواره ایثارگری را اجرا کنید، علائم طرحواره ایثارگری را بشناسید، مثال ها را بخوانید و در انتها در مورد روش درمان این طرحواره توضیح خواهم داد.
1_ پادکست طرحواره ایثارگری
2_ ویدئوی مربوط به طرحواره ایثار
در ویدئوی زیر مفصل در مورد طرحواره ایثار توضیح داده ام، برای مشاهده ویدئو فیلترشکن خود را خاموش کنید
3_ طرحواره ایثارگری چیست؟
افراد مبتلا به طرحواره ایثار نیز مانند بیمارانی که طرحواره اطاعت دارند به ارضاء نیازهای دیگران توجه می کنند به صورتی که نیازهای خودشان را قربانی میکنند اما فرق آنها با بیماران طرحواره اطاعت این است که کسانی که طرحواره ایثارگری دارند با اراده خودشان تصمیم می گیرند چنین کاری را انجام بدهند آنها نسبت به درد و رنج دیگران حساس هستند و میخواهند از درد و رنج دیگران جلوگیری کنند و معتقدند این کار درست است و از طرفی وقتی به خواسته ها و نیازهای خود توجه می کنند احساس گناه و یا خودخواهی می کنند.
طرحواره ایثار بیشتر اوقات در ارتباط با افراد مهم زندگی رخ می دهد بیمار معتقد است که اطرافیان او انسانهای نیازمندی هستند بیشتر اوقات طرحواره ایثارگری به دلیل وجود خلق و خوی بسیار دلسوز و غمخوار به وجود می آید یعنی اینکه طرحواره ایثارگری بیشتر در افرادی وجود دارد که خلق و خوی دلسوز و غمخوار دارند و نسبت به درد روانی دیگران حساسند.
این افراد همیشه حس بدهکار بودن نسبت به دیگران دارند، در نتیجه اگر که شما هم گرفتار طرحواره ایثار باشید، خیال می کنید یا باید به نیازهای خودتان و خواسته های خودتان اولویت بدهید و یا به خواسته ها و نیازهای دیگران، و نمی توانید بین این دو توازن برقرار کنید، درحالیکه من میتوانم با شما رابطه برقرار کنم و هم به نیازهای خود متوجه کنم و هم به نیازهای شما، من می توانم خواسته های خودم را به صورت مشخص بیان بکنم ومی توانم بگویم که درمورد خواسته های شما تا چه اندازه می توانم کاری انجام بدهم.
اما واقعیت این است که من میتوانم خواستهها و نیازهای خودم را جراتمندانه، بدون تعارض و محترمانه بیان کنم، من میتوانم حد و مرز تعیین کنم، من قادر هستم که خواستههای خودم را بگویم.
4_ برخی از علائم طرحواره ایثار
- سردرد
- مشکلات معده ای
- مشکلات روده ای
- درد مزمن یا خستگی
- مشکلات قلبی
این علائم در بیمارانی که طرحواره ایثار دارند شایع است، این بیماریها بدون اینکه بیمار متوجه باشد توجه دیگران را به همراه دارد آنها نسبت به دیگران احساس مسئولیت میکنند و دلسوز هستند، اما اجازه نمیدهند که دیگران از آنها مراقبت کنند، افراد مبتلا به طرحواره ایثار در روابط خود تعادل ندارند و بیشتر به دیگران سرویس میدهند.
افرادی که طرحواره ایثارگری دارند، اصلا انتظار ندارند که دیگران محبت های آنها را تلافی کنند اما در عین حال وقتی هم که تلافی نمیکنند دلخور می شوند، این بیماران گویا اصلا خشم ندارند، ممکن است وقتی که درباره طرحواره ایثارگری با این بیماران با آنها صحبت میکنید متعجب شوند زیرا باور دارند که خودشان این رفتارها را انتخاب می کنند.
5_ تفاوت طرحواره اطاعت با طرحواره ایثار چیست؟
طرحواره ایثارگری با طرحواره اطاعت تفاوت دارد:
- طرحواره اطاعت به خاطر ترس از پیامدهای بیرونی است و به همین دلیل منبع کنترل او در بیرون است اما طرحواره ایثار منبع کنترل درونی دارد و بیمار تصور می کند که قدرت انتخاب دارد.
- تفاوت دوم این است که ریشه های شکل گیری این طرحواره ها با هم متفاوت هستند طرحواره اطاعت به دلیل زندگی با والدین سلطه گر و کنترل کننده است اما طرحواره ایثار به دلیل زندگی با افرادی ضعیف، نیازمند، کودک صفت، درمانده بیمار یا افسرده است.
- در طرحواره اطاعت من به خواستههای دیگران اولویت میدهم چون میترسم آنها رفتارشان عوض شود یا میترسم با من بدرفتاری کنند. میترسم که مرا رها کنند؛ اما در طرحواره ایثار من نگران هستم و احساس گناه دارم. من خیال میکنم اگر این کار را نکنم و اگر به خواستههای دیگران اولویت ندهم آدم بدی هستم.
این افراد خواسته های خود را مستقیماً مطرح نمیکنند و در روابط عمومی هم بیشتر به درد دل دیگران گوش می دهند تا اینکه درباره خودشان حرف بزنند.
منفعت های طرحواره ایثارگری
- از اینکه انسان دلسوزی هستند به خودشان می بالند و به اخلاق شرافتمندانه خود افتخار میکنند البته ما مخالف دلسوزی و توجه به دیگران و فداکاری نیستیم اما این بیماران افراطی عمل می کنند.
- نفع دیگر طرحواره ایثارگری این است که بیماران میتوانند توجه دیگران را به خودشان جلب کنند زیرا مردم از اینکه از کمک و همدلی او استفاده کنند لذت می برند، بنابراین این بیماران معمولا دوستان زیادی دارند اگرچه در این روابط همیشه«دهنده» هستند.
6_ شغل افراد مبتلا به طرحواره ایثار گری
این افراد غالباً در شغلهای روانشناسی، مددکاری اجتماعی، اورژانس اجتماعی و پرستاری زیاد مشاهده میشوند.
7_ یک مثال برای درک طرحواره ایثار
یکی از مراجعین من مردی بود که با خانمی آشنا بود که آن خانم، به نظر می آمد بسیار ضعیف است (نمیدانم آیا واقعا ضعیف بود یا اینطور خود را نشان می داد) در هر صورت این آقا در حالی که قلبا تمایل نداشت با او ازدواج کند، می گفت من دلم برای او می سوزد، نمی توانم او را تنها بگذارم بدون من نمی تواند زندگی کند.
آن خانم هم به او گفته بود؛ من بدون تو میمیرم و به همین دلیل این آقا تصمیم داشت به خاطر احساس دلسوزی با او ازدواج کند.
طبیعتاً ما نمیتوانیم به خاطر احساس دلسوزی یا گناه با دیگران ازدواج کنیم، ما باید انتخاب کنیم شخصی که می خواهیم با او ازدواج کنیم، این توانایی را دارد که خواسته ها و نیازهای ما را ببیند و ما هم خواسته ها و نیازهای او را ببینیم.
8_ طرحواره ایثار با «ارزش ایثار» فرق دارد
ایثار به عنوان ارزش با ایثار بهعنوان طرحواره ایثار متفاوت است. کسی که طرحواره ایثار دارد هویت خودش را یک ایثارگر میداند یعنی من یک فرد دلسوز و مهربان هستم و در جهت احساس هویت خودش ایثارگری میکند؛ اما ارزش ایثار بخشی از هویت نیست، بخشی از ارزش است؛ یعنی من در بسیاری از اوقات به نظر میآید که فرد قاطعی باشم ولی درجایی که لازم است بسیار انعطافپذیر و ایثارگر هستم.
در طرحواره ایثار راهانداز احساس گناه است، ولی در ارزش ایثار راهانداز یعنی آن چیزی که سبب میشود من ایثارگری کنم احساس مسئولیت است. بهعنوانمثال مانند اینکه یک کشور به کشور من تجاوز کند و من احساس مسئولیت میکنم و وارد دفاع میشوم این متفاوت است از اینکه احساس گناه کنم. این افراد وقتیکه به خواستههای خودشان اولویت دهند احساس گناه میکنند و بیشتر اوقات ایثار در ارتباط با افراد مهم زندگی اتفاق میافتد، فرد برای خودش تکلیفی بیشتر از حد توان خودش تعیین میکند و خیال میکند که دیگران نیازمند هستند.
شاید برای شما قابل باور نباشد که مهربانی بیش از اندازه میتواند، نشان از طرحواره ایثار و یک مشکل روان شناختی است، ممکن است بگوئید که مگر ایثار گری چیز بدی است؟ باید به شما بگویم طرحواره ایثار با ارزش ایثار فرق دارد و اگر که شما برای کسانی دل می سوزانید که لیاقت ندارند.
ارزش ایثار رنج روانی تولید نمی کند، و راه انداز آن احساس مسئولیت است نه احساس گناه.
ارزش ایثار نتیجتا حس دلسوزی به خود تولید نمیکند اما طرحواره ایثار این کار را می کند، ارزش ایثار حس غم و رنج تولید نمی کند اما طرحواره ایثار می کند.
وقتی که فرد طرحواره ایثار دارد خودش را انسانی ناجی و مهربان می داند و از این جهت احساس ارزشمندی میکند: یعنی احساس هویت و ارزشمندی او به طرحواره ایثار و ایثارگری افراطی مربوط است او نمیتواند بدون ایثارگری احساس هویت کند.
ما باید بتوانیم گاهی وقتها حد و مرز خود را با دیگران تعیین کنیم و اجازه ندهیم که هر طوری که دلشان می خواهند با ما رفتار کنند.
9_ تست طرحواره ایثار
برای اینکه بفهمید آیا گرفتار طرحواره ایثار هستید یا خیر می توانید لینک زیر را لمس کنید:
10_ هدف از درمان طرحواره ایثارگر چیست؟
بیمار باید بیاموزد که همه انسانها از جهت ارضاء شدن نیازها حقوقی مساوی دارند، اگرچه بنظر میرسد که این بیماران قویتر هستند اما واقعیت که آنها انسانهای نیازمندی هستند حتی بیشتر از افراد ضعیفی که به آنها کمک می کنند نیازمند تر هستند.
بیماران مبتلابه تله ایثارگر آگاهی چندانی از نیازهای خودشان ندارند و معمولا به ناکامی های خود توجه نمی کنند بیمار باید بیاموزد که خودش نیازهایی دارد که ارضا نمی شود و حق دارد که نیازهایش را ارضا کند و دقت کند که اگرچه که در نزد دیگران محبوب است و دوستان بسیار زیادی دارد اما هزینه ای که در ازای دریافت این منافع میپردازد بسیار زیاد است و نیازهای خود را ارضا نمیکند هدف دیگر کاهش مسئولیت پذیری افراطی بیمار است.
11_ برای درمان طرحواره ایثار گری افراطی لینک زیر را لمس کنید:
اگر روانشناس هستید و می خواهید طرحواره درمانی را به صورت کامل بیاموزید می توانید بر روی لینک زیر کلیک کنید و بسته کارگاه طرحواره درمانی برای درمانگران را که بر اساس سر فصلهای انجمن بین المللی طرحواره درمانی تهیه شده است تهیه کنید:
اگر شما یا اطرافیانتان مبتلا به طرحواره ایثار هستید برای دریافت مشاوره حرفه ای یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در واتساپ یا تلگرام پیام بگذارید.
اگر خارج از کشور هستید و یا با ارسال تیکت راحتتر هستید از طریق فرم زیر برای ما پیام بگذارید ما در اسرع وقت با شما تماس خواهیم گرفت.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی2 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام
در قبال دیگران بیش از اندازه احساس مسئولیت میکنم . در اوج کار وخستگی اگه کسی ازم تقاضایی کنه نمیتونم بهش نه بگم.
اگه نه بگم احساس گناه میکنم.
با این دوره غیر حضوری کامل درمان میشم؟
بله بسته ها به گونه ای تهیه شده است که غیر حضوری هم می توانید به درمان طرحواره ایثار بپردازید