18 انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل با 1 ویدئوی رایگان
انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل
سلام من ارسطو رضایی هستم و در این نوشته می خواهم در مورد انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل توضیح دهم، از شما می خواهم صبور باشید و مطلب را تا انتها مطالعه بفرمایید:
در ویدئوی زیر به صورت مفصل در مورد انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل توضیح داده ام، برای مشاهده فیلتر شکن را خاموش کنید.
تحلیل رفتار متقابل در زندگی اهمیت فراوانی دارد، تحلیل رفتار متقابل در محیط کار، تحلیل رفتار متقابل در مذاکره، تحلیل رفتار متقابل در مدیریت و تحلیل رفتار متقابل در بسیاری از موقعیت های دیگر کمک های فراوانی به ما می کند.
هنگامی که دو یا چند نفر با یکدیگر در ارتباط هستند، یک طرف با ارسال پیام (محرک) حضور خود را نشان داده و فرد مقابل با واکنش از سوی خود پاسخ می دهد.
به این ترتیب با ارسال و دریافت پیام و پاسخ، یک رابطه متقابل برقرار می شود که هر پیام و پاسخ یک واحد ارتباطی نامیده می شود؛ به صورتی که اگر ۳ بار پیام و پاسخ بین دو فرد تبادل شود، ۳ واحد ارتباطی صورت گرفته است که این تبادل از طریق واکنش های احساسی، رفتاری یا کلامی انجام می گیرد.
هر پیام یا پاسخی از یکی از حالت های شخصیتی «والد»، «بالغ» یا «کودک» یک فرد به سمت یکی از حالت های شخصیتی دیگری، یعنی «والد»، «بالغ» یا «کودک» او ارسال میشود و ایجاد ارتباط متقابل می کند. ارتباط متقابل یک واحد کنش اجتماعی بوده و تحلیل آن، به این معنی است که پیام و پاسخ از کدام حالت شخصیتی بروز کرده و هر یک از دو فرد در چه وضعیتی نسبت به یکدیگر قرار دارند.
از طریق نشانه های احساسی، رفتاری و کلامی که از بخش های شخصیت («والد»، «بالغ» یا «کودک») بروز می کند، می توانیم رفتار متقابل خود و دیگران را شناسایی کنیم.
ما در موقعیت های اجتماعی خود دارای انواع رابطه های متقابل به صورت ارسال پیام و دریافت پاسخ هستیم.نظریه تحلیل رفتار متقابل در زندگی همه ما می تواند نقش بسیاری داشته باشد پس در ابتدا به شرح انواع ارتباط متقابل که کاربرد بیشتری دارند می پردازیم و سپس به توضیح مختصر انواع دیگر ارتباط خواهیم پرداخت.
ارتباط متقابل موازی یا مکمل
ارتباط موازی یا مکمل رابطه ای است که از همان حالت شخصیتی ک مد نظر ماست پاسخ دریافت می شود.
در ارتباطات موازی، رابطه به طور مسالمت آمیز بوده و تا بی نهایت ادامه پیدا می کند. در ارتباط موازی، واکنش ها قابل پیش بینی هستند..
با وجود این که ارتباط موازی اغلب مفید و سازنده به نظر می رسد، اما به علت قابل پیش بینی بودن و پیوستگی آن ممکن است سبب شود فقط در حالتی ایستا باقی بماند که در این حالت رشد دهنده نبوده و به پویایی نخواهد رسید.
ارتباط متقابل موازی یا مکمل خود انواع مختلفی دارد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ارتباط متقابل موازی یا مکمل «والد» با «والد»
مثلا:
۱) پیام «والد»: این بچه ها حرف گوش نمی کنند.
پاسخ «والد»: برای این که نسل امروز بد شده اند.
۲) پیام «والد»: این مدیر جدید دیر سرکار می آید.
پاسخ «والد»: برای این که رییس سفارش او را کرده است.
۳) پیام «والد»: جوانان امروز خیلی پرتوقع شده اند.
پاسخ «والد»: درست است، آنها خیلی لوس تربیت شده اند.
ارتباط متقابل موازی یا مکمل «بالغ» با «بالغ».
مثال های زیر ارتباط متقابل موازی یا مکمل «بالغ» با «بالغ» را نشان می دهد:
۱) پیام «بالغ»: هوای بیرون چطور است؟
پاسخ «بالغ»: کمی برفی همراه با باد شدید.
۲) پیام «بالغ»: فکر می کنید چند ساعت دیگر به مقصد برسیم؟
پاسخ «بالغ»: اگر ترافیک نباشد تا ۳ ساعت دیگر می رسیم.
۳) پیام «بالغ»: اگر مایل باشی، می توانم فردا بیایم دنبالت.
پاسخ «بالغ»: اگر خواستم بیایی، امشب به تو خبر می دهم.
ارتباط متقابل موازی یا مکمل «کودک» با «کودک»
مثال های زیر ارتباط متقابل موازی یا مکمل «کودک» با «کودک» را نشان می دهد:
۱) پیام «کودک»: من شیرینی خیلی دوست دارم.
پاسخ «کودک»: به اندازه من که دوست نداری.
۲) پیام «کودک»: میترسم رئیس از این گزارش
خوشش نیاید.
پاسخ «کودک»: بله، رئیس خیلی زود عصبانی می شود.
۳) پیام «کودک»: من از تاریکی میترسم.
پاسخ «کودک»: بیا با هم بلند آواز بخوانیم تا نترسیم.
ارتباط متقابل موازی یا مکمل «والد» به «کودک» و«کودک» به «والد»
مثال های زیر ارتباط متقابل موازی یا مکمل «والد» با «کودک» را بیان می کند:
۱) پیام «والد»: مواظب ماشین ها باش.
پاسخ «کودک»: مواظب هستم.
۲) پیام «والد»: برو بدون سروصدا تلویزیون نگاه کن.
پاسخ «کودک»: می توانم تا آخر برنامه ها را نگاه کنم؟
۳) پیام «والد»: وقتی غذا داخل دهانت هست، حرف نزن.
پاسخ «کودک»: اگر حرف بزنم، دوستم نداری؟
از نظر اریک برن در انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل سه قاعده وجود دارد:
قاعده اول
یک رابطه متقابل تا زمانی پایدار خواهد ماند که در حالت موازی یا مکمل قرار داشته باشد.
به این ترتیب ارتباط متقابل موازی به ۹ روش امکان پذیر است:
۱) پیام: «والد» به «والد»
پاسخ: «والد» به «والد»
۲) پیام: «والد» به «بالغ»
پاسخ: «بالغ» به «والد»
۳) پیام: «والد» به «کودک»
پاسخ: «کودک» به «والد»
۴) پیام: «بالغ» به «والد»
پاسخ: «والد» به «بالغ»
۵) پیام: «بالغ» به «بالغ»
پاسخ: «بالغ» به «بالغ»
۶) پیام: «بالغ» به «کودک»
پاسخ: «کودک» به «بالغ»
۷) پیام: «کودک» به «والد»
پاسخ: «والد» به «کودک»
۸) پیام: «کودک» به «بالغ»
پاسخ: «بالغ» به «کودک»
۹) پیام: «کودک» به «کودک»
پاسخ: «کودک» به «کودک»
ارتباط متقابل متقاطع یا شکسته
ارتباط متقاطع زمانی ایجاد می شود که پاسخ دهنده از حالت شخصیتی ما پاسخ ندهد.
به عنوان مثال اگر من از حالت شخصیتی «والد» خود به طرف مقابل پیام ارسال کنم، اما طرف مقابل به جای پاسخ از حالت شخصیتی «کودک» از «بالغ» یا «والد» خود پاسخ دهد.
در ارتباط متقابل متقاطع، اختلال ایجاد می شود و احساس بد به وجود می آید.
ارتباط متقابل متقاطع انواع مختلف دارد:
ارتباط متقابل متقاطع بين «والد» و «کودک»
مثال های زیر در مورد ارتباط متقابل متقاطع «والد» با «کودک» است:
۱) پیام «والد» به «کودک»: این غذایی که درست کردی، قابل خوردن نیست.
پاسخ «والد» به «کودک»: همین هست که می بینی، میتونی نخوری.
۲) پیام «والد» به «کودک»: من باید تو را برای دیدن این فیلم جالب به سینما ببرم.
پاسخ «والد» به «کودک»: عجب سلیقه ای داری، من که این فیلم را نگاه نمی کنم.
۳) پیام «والد» به «کودک»: بیا کمک کنم لباس هایت را بپوشی.
پاسخ «والد» به «کودک»: نیاز به کمک تو ندارم، خودت زودتر حاضر شو.
ارتباط متقابل متقاطع بين «کودک» و «والد»
مثال هایی در مورد ارتباط متقابل متقاطع «کودک» با «والد»:
- پیام «کودک» به «والد»: کمکم کن درس هایم را تمام کنم.
- پاسخ «کودک» به «والد»: من خسته ام بذار بخوابم. پیام «کودک» به «والد»: یک لیوان آب می خواهم.
- پاسخ «کودک» به «والد»: من حوصله دستورهای تو را ندارم.
- پیام «کودک» به «والد»: دلم می خواست برایم یک کفش نو میخریدی۔
- پاسخ «کودک» به «والد»: من هم دلم می خواست تو برایم یک کیف میخریدی.
ارتباط متقابل متقاطع بين «بالغ» به «بالغ» و «والد» به «کودک»
مثال های زیر در مورد ارتباط متقابل متقاطع بين «بالغ» با «بالغ» و «والد» با «کودک» است:
۱) پیام «بالغ» به «بالغ»: برای شام چه چیزی باید بخرم؟
پاسخ «والد» به «کودک»: هنوز بعد از این همه مدت، از من سوال می کنی؟
۲) پیام «بالغ» به « بالغ»: هوای بیرون خیلی سرد است.
پاسخ «والد» به «کودک»: مگر برای تو سرما و گرما فرقی هم دارد.
۳) پیام «بالغ» به «بالغ »: از این دستگاه چگونه باید استفاده کنم؟
پاسخ «والد» به «کودک»: چه فرقی می کند، تو که در آخر همه چیز را خراب می کنی.
ارتباط متقابل متقاطع بين «بالغ» به «بالغ» و «کودک» به «والد»
مثال های زیر ارتباط متقابل متقاطع بين «بالغ» با «بالغ» و «کودک» با «والد» را بیان می کند:
۱) پیام «بالغ» به «بالغ »: هوا بیرون چطور است؟
پاسخ «کودک» به «والد»: اول بگو منو میبری بگردیم تا جوابت را بدم.
۲) پیام «بالغ» به «بالغ»: اگر کارم به موقع تمام شود، مسافرت می رویم.
پاسخ «کودک» به «والد»: تو دروغ میگی، میدونم منو مسافرت نمی بری.
۳) پیام «بالغ» به «بالغ»: فکر می کنی امروز بتوانی گزارش را تمام کنی؟
پاسخ «کودک» به «والد»: وقتی این قدر عجله می کنی، دست و پایم را گم می کنم.
در نهایت هنگامی که پیام و پاسخ به صورت متقاطع تبادل شود، این رابطه موازی نبوده و ارتباط قابل ادامه دادن نیست.
اگر بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که در ارتباط متقابل متقاطع ۷۲ نوع رابطه متقاطع امکان پذیر است:
۷۲= ( ارتباط موازی) ۹ – ۸۱➡️ (كل رابطه) ۸۱ =۹×۹
ولی به صورت قاعده چند ارتباط متقابل متقاطع بیشتر از ارتباط های دیگر در روابط بین افراد برقرار میشود.
ارتباط متقابل زاویه دار
یکی از انواع ارتباط متقابل متقاطع است
مثال هایی در مورد ارتباط متقابل متقاطع زوایه دار:
۱) پیام «والد» به «کودک»: خیلی دیر کردی، واقعا بی فکر هستی.
پاسخ «کودک» به «بالغ»: نمی خواهی دلیل آن را بدانی؟
۲) پیام «والد» به «کودک»: این وظیفه توست که به من جواب بدهی.
پاسخ «کودک» به «بالغ»: این وظیفه من است که جواب تو را بدهم، اما نه لزوما جوابی که تو میخواهی.
۳) پیام «والد» به «کودک»: نباید با برادر بزرگتر از خودت بلند حرف بزنی.
پاسخ «کودک» به «بالغ»: چرا نباید با بزرگترها بلند حرف زد؟
ارتباط متقابل غیر مستقیم
در این نوع ارتباط نفر سوم ممکن است پیام را دریافت کند یا آن را نگیرد، در این حالت پیام به طور مستقیم ارسال نشده است.
به عنوان مثال مادر به دوست فرزند خود می گوید: «چه نمره های خوبی گرفتی».
پیام خطاب به شخص سوم (فرزند خودش) است: «تو هم از او یاد بگیر».
قاعده دوم اریک برن
بر طبق قاعده دوم برن، در یک رابطه متقابل زمانی که پاسخ از حالت شخصیتی متفاوت با حالت شخصیتی گیرنده پیام ارسال شود، رابطه متقابل به صورت متقاطع خواهد شد. برای پایدار کردن رابطه باید یکی از طرفین رابطه یا هر دو، حالت شخصیتی ارسال کننده پیام یا پاسخ را اصلاح کنند، به صورتی که از نظر هر دو طرف رابطه مورد توافق باشد. ارتباط متقابل پنهان (دوسطحی)
ارتباط پنهان از پیچیده ترین روابط متقابل بین افراد است و تفاوت آن با رابطه های متقابل موازی و متقاطع در آن است که در این ارتباط بیشتر از دو حالت شخصیتی در ارسال پیام دخالت دارند. وقتی یک پیام و پاسخ به طور آشکار ارسال می شود، ولی در زیر آن یک پیام و پاسخ پنهان هدف دار قرار دارد، ارتباط متقابل پنهان (دو سطحی) برقرار می شود.
در ارتباط متقابل پنهان به پیام و پاسخی که بین دو حالت شخصیتی به صورت آشکار برقرار می شود، پیام و پاسخ در سطح اجتماعی گفته می شود؛ همچنین پیام و پاسخی که پنهانی تبادل شده، پیام و پاسخ در سطح روان شناختی است. در این نوع ارتباط متقابل آن چیزی که تعیین کننده ارتباط است، پیام و پاسخ در سطح روان شناختی خواهد بود که منظور اصلی ارتباط را تعیین می کند.
قاعده سوم اریک برن
بر طبق قاعده سوم برن در مورد انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل، نتیجه نهایی یک رابطه متقابل را پیام و پاسخ سطح روان شناختی تعیین می کند، نه پیام و پاسخ سطح اجتماعی. به عنوان مثال ممکن است گفتگو در یک رابطه متقابل محترمانه باشد، اما ارزش معنایی و نحوه بیان عبارت ها است که نتیجه رابطه را نشان می دهد.
در ادامه انواع روابط در تحلیل رفتار متقابل را معرفی خواهم کرد که در مجموع 18 نوع رابطه در تحلیل رفتار متقابل می شود.
- ارتباط متقابل سالم
- ارتباط متقابل مثبت
- ارتباط متقابل منفی
- ارتباط متقابل فرد با فرد
- ارتباط متقابل فرد با جمع
- ارتباط متقابل جمع با فرد
- ارتباط متقابل جمع با جمع
- ارتباط متقابل نامربوط
- ارتباط متقابل شرطی
- ارتباط متقابل یک طرفه
- ارتباط متقابل جهشی
- ارتباط متقابل پویا
- ارتباط متقابل ایستا
- ارتباط متقابل ضعیف
- ارتباط متقابل قوى
- ارتباط متقابل عميق
- ارتباط متقابل سطحی
- ارتباط گزینشی
روابط متقابل را از دیدگاه های مختلفی می توان دسته بندی کرد که در این قسمت به برخی از مهم ترین آنها اشاره می شود:
1_ ارتباط متقابل سالم:
ارتباط متقابل سالم رابطه ای است که در آن پیام و پاسخ به صورت ارتباط متقابل موازی، مستقیم، پویا و مثبت مبادله شود و خارج از هرگونه ارتباط متقابل پنهان، غیرمستقیم، ایستا و منفی باشد.
2_ ارتباط متقابل مثبت:
اگر شخصی در رابطه با دیگری، قصد رشد و ارتقای او را داشته باشد یا به منظور حمایت و یا ایجاد صمیمیت با او ارتباط برقرار کند، ارتباط متقابل مثبت برقرار می شود.
3_ ارتباط متقابل منفی:
هنگامی که فردی در رابطه خود با دیگری نیت مغرضانه داشته باشد یا موجب آسیب و آزار او شود و یا ارتباط پنهان برقرار کند، وارد ارتباط متقابل منفی شده است.
4_ ارتباط متقابل فرد با فرد:
هر نوع ارتباط متقابل بین دو نفر، صرف نظر از شکل و ماهیت آن، شامل ارتباط متقابل فرد با فرد می شود.
5_ ارتباط متقابل فرد با جمع:
هرگاه یک فرد در ارتباط متقابل با گروهی منسجم قرار گیرد، رابطه فرد با جمع صورت می پذیرد، مانند هنگامی که یک معلم در برابر شاگردان قرار می گیرد.
6_ ارتباط متقابل جمع با فرد:
برخلاف ارتباط قبلی هنگامی که جمعی در رابطه متقابل با یک فرد به تعامل بپردازد، ارتباط متقابل جمع با فرد صورت می گیرد، مانند تجمع اعتراض آمیز در برابر مدیر یک سازمان.
7_ ارتباط متقابل جمع با جمع:
هنگامی که به جای دو فرد، دو گروه در ارتباط متقابل با هم قرار می گیرند، شکل متفاوتی از ارتباط حالت های شخصیتی اتفاق می افتد که حتی اگر یک فرد به عنوان نماینده درگیر رابطه باشد، از طریق حالت های شخصیتی گروه با آنها ارتباط برقرار می کند نه از حالت شخصیتی فردی خود؛ مانند تیم های ورزشی و هواداران آنها.
8_ ارتباط متقابل نامربوط:
زمانی که در ارتباط متقابل بین دو نفر، پاسخ ارسال شده هیچ ارتباطی با پیام دریافتی نداشته باشد، ارتباط متقابل نامربوط برقرار می شود.
9_ ارتباط متقابل شرطی:
وقتی پاسخ از قبل برای گیرنده پیام در ذهن آماده باشد و به صورت شرطی ارائه شود، ارتباط متقابل از نوع شرطی است؛ مانند علائم رانندگی که با دیدن آن راننده واکنش شرطی نشان می دهد.
10_ ارتباط متقابل یک طرفه:
هنگامی که هر طرف در ارتباط متقابل با دیگری حرف های خود را بزند و ارتباطی بین پیام و پاسخ نباشد و هر یک به طور مستقل پیام دهنده باشند و به پیام های یکدیگر توجه نکنند، ارتباط متقابل یک طرفه برقرار می شود.
11_ ارتباط متقابل جهشی:
اگر پاسخ به لحاظ ترتیبی و زمانی یک مرحله جلوتر از پیام ارسالی باشد، ارتباط جهشی برقرار شده است، به این معنا که یک مرحله از دریافت پیام، توسط خود گیرنده پیام، در ذهن ایجاد و به آن پاسخ داده می شود، در حالی که گوینده این پیام را ارسال نکرده است. به عنوان مثال پیام: «ساعت چند است؟» پاسخ: «عجله کن دیر شده است».
12_ ارتباط متقابل پویا:
روابط موازی ساده ای که رشد دهنده بوده و از حالت یکنواختی و همیشه قابل پیش بینی بودن خارج می شود، حالتی پویا دارند. در این نوع ارتباط فرد به طور آزادانه و آگاهانه از یک رابطه موازی به رابطه متقاطع می رود تا ارتباط موازی جدید دیگری را ایجاد کند.
13_ ارتباط متقابل ایستا:
ماندن و گرفتار شدن در روابط موازی خسته کننده که فاقد انگیزه و شجاعت لازم در رفتار است، مانند روابط تکراری و کسل کننده که به صورت عادت در آمده است.
14_ ارتباط متقابل ضعیف:
روابط متقابلی که در آنها از تاثیر کمی در رابطه برخوردار باشند، مانند پرسش آدرس از یک رهگذر.
15_ ارتباط متقابل قوى:
روابط متقابلی که در آنها اثرگذاری زیادی دارند، مانند ارتباط درمانگر با درمانجو.
16_ ارتباط متقابل عميق:
روابط متقابلی که در آنها افراد بر احساسات و عواطف یکدیگر تاثیر گذار هستند، مانند پیوند صمیمانه زناشویی یا ارتباط مادر با فرزند.
17_ ارتباط متقابل سطحی:
روابط متقابلی که در آنها افراد بر احساسات و عواطف یکدیگر تاثیرگذار نیستند، مانند روابط و پیوندهایی که عاری از صمیمیت باشند.
18_ ارتباط گزینشی:
هنگامی که فردی با نیت و هدف از پیش تعیین شده، وارد ارتباط با فرد دیگری می شود، ارتباط گزینشی برقرار کرده است. در این ارتباط، رابطه بین دو فرد می تواند شامل هر یک از انواع ارتباط هایی که تاکنون نام برده ایم، باشد؛ اما ماهیت آن انتخاب شده است.
ارتباط اجباری:
در این نوع ارتباط فرد از روی اجبار، خود را ناچار به برقراری رابطه با دیگری می داند که معمولا همراه با آن احساس خوشایندی وجود ندارد، مگر آن که فرد در آینده تمایل به ادامه این ارتباط داشته باشد که در این صورت از حالت اجباری خارج شده و اختیاری می شود.
برای شناسایی دقیق انواع روابط متقابل و یادگیری راههای خروج از روابط ناسالم چه کاری می توانم انجام دهم؟
می توانید در کارگاه آنلاین تحلیل رفتار متقابل و یا در دوره آموزشی تحلیل رفتار متقابل شرکت کنید، برای این منظور لینک زیر را لمس کنید:
برای دریافت مشاوره های علمی در زمینه های مختلف یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9 صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در واتساپ یا تلگرام پیام بگذارید.
اگر خارج از کشور هستید و یا با ارسال تیکت راحتتر هستید از طریق فرم زیر برای ما پیام بگذارید ما در اسرع وقت با شما تماس خواهیم گرفت.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی1 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
تا اینجا که خوندم عالی بوده.
برمیگردم بقیهش رو میخونم.ع۷ع