معیار های تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5 و 5 پادکست
معیار های تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد وسواس می توانید پادکست های زیر را که بخشی از کارگاه درمان وسواس برای دانشجویان می باشد، بشنوید.در این مقاله به علت و درمان اختلال وسواس فکری می پردازیم.
1-پادکست زیر بخش دوم مربوط به کارگاه تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5 می باشد.
2-بخش سوم ازکارگاه اختلال وسواس فکری عملی برای دانشجویان-ملاکهای تشخیصی بد ریخت انگاری
3-بخش چهارم از کارگاه اختلال وسواس فکری عملی برای دانشجویان-ملاک اختلال احتکار یا ذخیره سازی
4- بخش پنجم از کارگاه اختلال وسواس فکری عملی برای دانشجویان-ملاک اختلال کندن مو
5-بخش ششم از کارگاه اختلال وسواس فکری عملی برای دانشجویان-ملاک اختلال کندن پوست
ادامه مطلب را بخوانید تا علت و درمان اختلال وسواس فکری را بدانید:
همان طور که از اسم آن معلوم است اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5 دو قسمت دارد:
وسواس و جبر، اما یادتان باشد که درDSM5 لازم نیست که فرد هم وسواس و هم اجبار داشته باشد که به آن OCD بگوییم.یکی از آنها که باشد ممکن است که تشخیص OCD یا اختلال وسواس فکری یا عملی بخورد. و البته ما به عنوان درمانگر در درمان این دو را از هم جدا می کنیم و روش های درمان هردو بیشتر مواقع شبیه هم است اگرچه تفاوتهایی هم دارد.
ملاک A در تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5 :
وجود وسواس های فکری و عملی یا هر دو؟
وسواس های فکری،طبق تعریف شامل موارد زیر است:
- افکار، امیال یا تصورات پشت سر هم و ماندگاری که دوره ای از اختلال به شکل مزاحم و ناخواسته تجربه میشود و در بیشتر افراد باعث اضطراب یا مشکلات جدی میشود.
- فرد نمی تواند این افکار،تمایلات و تصورات را سرکوب کند یا با پرداختن به افکار یا فعالیت های دیگر خنثی کند، پس چه فکری چه عملی به آن اختلال وسواس جبری گفته میشود.
اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5 شامل موارد زیر است:
- رفتارهای تکراری مثل: شستن دست، رعایت کردن
- نظم، تقارن و ترتیب
- وارسی کردن
- یا فعالیت های ذهنی مثل: دعا کردن، شمردن، تکرار، زیر لب کلماتی را به کار بردن که در هر صورت فرد فکر کند که مجبور است.
هدف فرد ازانجام این فعالیت های ذهنی مثل دعا کردن،شستن، جلوگیری یا کمکردن اضطراب یا ناراحتی یا جلوگیری ازبعضی اتفاقات و وضعیت های ترسناک است مثل:مرگ عزیزان،بلاهای طبیعی که در حقیقت هیچ ارتباطی ندارد، ممکن است خانمی بگوید من ظرف ها را سه بار بابد آب بکشم و گرنه دخترم خواهد مُرد،دقت کنید که کودکان ممکن است به صورت عملی وسواس داشته باشند، ولی نتوانند این را به زبان بیاورند که دلیل اینقدر دست شستن من این است که احساس میکنم مجبور هستم. در تشخیص این نکته را باید در نظر داشت.
ملاک B در تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5 :
وسواس های فکری و عملی باید وقت گیر باشند،یعنی به صورت چشم گیر یا جدی ناراحتی به وجود آورده باشد یا در کارکرد های شغلی یا تحصیلی یا هر حوزه دیگری که برای او مهم است مشکلاتی به وجود آورده باشد.
مثلاً ممکن است خانمی باشد که شوهر او میگوید وسواسی است ولی عملاً اختلالی به وجود نیامده یا خود او فشار روانی را تجربه نمیکند؛یا اختلالی در عملکرد او به وجود نیامده است، بنابراین ما به آنها نمیگوییم وسواسی هستید. اگر چه که مردم بگویند این فرد وسواسی است.ما موقعی میگوییم که ملاک B را هم داشته باشد ملاک B یعنی اختلال در کارکرد یا عملکرد به صورت جدی.
به طور کُلی اختلال در کارکرد یا در عملکرد در تشخیص بیشتر بیماری ها توسط روانشناسان به کار می رود. زیرا نگاه ما این است که:
موقعی میتوانیم بگوییم فرد مشکل دارد که اول فشار روانی یا Destress داشته باشد دوم، اختلال در عملکرد به صورت جدی یا Disfunction داشته باشد.
ملاک C در تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5:
برای تشخیص درست اختلال وسواس فکری عملی، باید مطمئن شویم که این علایم را نمیشود به تأثیرات بدنی یک ماده مثل مصرف مواد یا بیماری های پزشکی نسبت داد، بعضی از افراد ممکن است که مواد مخدر مصرف کنند؛ مثل کسانی که شیشه مصرف میکنند و رفتار های وسواسی انجام می دهند. اگر اینطور بود ما احتمال تشخیص اختلال وسواس فکری و عملی را منتفی دانسته و تشخیص را اینگونه مطرح می کنیم: اختلال وسواس وابسته به مواد و اختلال سوء مصرف مواد.
ملاک D در تشخیص اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5:
باز هم برای تشخیص دقیق تر اختلال وسواس فکری عملی، باید متوجه باشیم که علایم این اختلال را نشود با یک اختلال روانی دیگر بهتر توجیه کرد. مثلاً: کسانی که اختلال اضطرابی دارند خیلی نگران هستند، ذهن آنها ممکن است درگیر ظاهر و بدن باشد، همانطور که در اختلال بد ریخت انگاری نیز ما نگرانی و اشتغال فکری داریم،یعنی فرد ترس از فقر دارد به این دلیل نمیتواند اموال خود را دور بریزد و باور دارد که آنچه خار آید روزی به کار آید.
این اشتغال ذهنی وسواس گونه و اجباری نیست یا ممکن است فرد عادت داشته باشد موی خود را بکند یا پوست خود را بتراشد. یا یک فرد قمار باز یا معتاد ممکن است علایم وسواسی داشته باشد، افرادی که معتاد هستند ممکن است مواد را که میبینند ذهن آنها دچار وسواس شود؛ مصرف کنم یا نکنم؟ میتوانم یا نمیتوانم؟ اینها مرتبط با مواد است و ما باید در اینجا باید بگوییم او اختلال سوءمصرف دارد و مربوط به حوزه مصرف است و اختلال وسواس فکری عملی ocd نیست.
وسواس فکری عملی ocd در قمار هم اتفاق میافتد؛کسانی که قمار می کنند و به طور کُلی قمار هم جزو اعتیاد محسوب میشود( والبته اخیرا جزو اختلالات کنترل تکانه محسوب میشود) و ذهن آنها درگیر وسواس خواهد شد و به یک شکلی وسواسی عمل میکنند. به همین دلیل در انجمن معتادان گمنام شعاری دارند و میگویند: وسوسه مصرف کردن با نکردن هر دو به یکجا ختم میشود (مصرف کردن)، به همین دلیل آنها تکنیک هایی دارند که شبیه به تکنیک های «توجه آگاهی» استکه به شکلی اجازه دهند که وسوسه بگذرد.
یا کسانی که پارافیلیا هستند، این افراد به صورت وسواسی یا اجباری ممکن است خیال پردازی های جنسی داشته باشند، در این صورت ما نمیتوانیم بگوییم که اختلال وسواس فکری عملی ocd است، بلکه باید بگوییم پارافیلیا است، پارافیلیا ملاک ها و معیار های خود را دارد یا کسانی که اختلال اضطراب بیماری دارند؛ ذهن آنها دایماً درگیر این است که من شاید بیمار هستم، نکند سرطان گرفته باشم، یا فلان مشکلی گرفتم، نکند کرونا گرفتم، اگر چه شبیه اختلال وسواس فکری عملی ocd است اما OCD نیست و ما در این شرابط احتمال تشخیص اختلال وسواس فکری عملی را منتفی می داینم یا تکانه هایی که در رفتار های ایذایی وجود دارد یا کنترل تکانه و اختلال سلوک که ناگهان منفجر میشوند گویی مجبور هستند چیزی را بشکنند، پرت کنند یا نشخوارهای ذهنی با محتوا احساس گناهی که در افسردگی وجود دارد، در اختلال افسردگی و اینها شبیه به هم هستند. اما ممکن است اگر من مصاحبه را به اساس افسردگی جلو ببرم ببینم که افسردگی بهتر میتواند مشکلات این فرد را توجیه کند یا کسانی که اسکیزوفرنیا هستند معتقدند که:افکاری در ذهن آنها کاشته میشود یا مشغولیت ذهنی هذیانی دارند اینها را سر فرصت و مفصل در مورد آنها صحبت خواهم کرد، اینجا فقط به صورت خلاصه به ملاک و معیار های اختلال وسواس فکری عملی ocd پرداختیم.
اختلال وسواس فکری عملی همراه با بینش خوب یا بینش بد؟همراه با باورهای هذیانی یا همراه با تیک؟
اختلال وسواس فکری عملی ocd میتواند همراه با بینش خوب یا کافی باشد یعنی اینکه فرد میداند که باور ها،حساب هاو اعمال ناشی از وسواس و اجبار او صحیح نیست و یا غلط است، ممکن است که با بینش کم باشد یعنی فرد میگوید که شاید رفتار و افکار من صحیح باشد،ممکن است که با بینش و باور هذیانی باشد یعنی این فرد کاملاً معتقد است که رفتار و افکار من درست است، گاهی اوقات ممکن است وسواس همراه با تیک همراه باشد یا ممکن است نباشد.
تشخیص اختلال وسواس فکری عملی از سایر اختلالات مشابه
از آنجایی که اختلال وسواس فکری عملی ocd یا اختلال وسواس جبری با بعضی از اختلالات همپوشی دارد، در اینجا فقط وجه تفاوت آنها را بیان میکنم.
مسلماً اگر فرد اجبار داشته باشد یا افکار تکراری داشته باشد؛بزرگترین علامت اختلال وسواس فکری عملی ocd است،اما لازم است تفاوت هایی را بدانید که این تفاوت ها به شما در تشخیص و درمان کمک میکند. گاهی اوقات نشخوارهای فکری که در افسردگی رایج است را ممکن است شبیه به افکار وسواسی ببینید و یا اینکه نگرانی که در اختلال اضطراب فراگیر یا GAD است ممکن است با اختلال وسواسی جبری یا اختلال وسواس فکری عملی ocd اشتباه بگیرید.
اما تفاوت در چیست؟ نشخوار فکری اگر مربوط به افسردگی باشد متناسب با خُلق و خو فرد است و فرد هیچ تلاشی نمیکند برای اینکه آن نشخوارها را از خود دور کند بلکه آنها را میپذیرد و غالباً حتی به چالش نمیکشد.
اما کسانی که گرفتار اختلال وسواس فکری عملی ocd هستند تلاش برای سرکوب آن میکنند و یا فرد افسرده نشخوار فکری آن عموماً با محتوای شکست،بی عرضه بودن،به درد نخور بودن و یا بی ارزش بودن است اما در اختلال وسواس فکری عملی ocd نشخوارها عمدتاً با محتوای مسئولیت پذیری است.
در اختلال اضطراب فراگیر، نگرانی وجود دارد.ممکن است شما در اختلال اختلال وسواس فکری عملی ocd نیز نگرانی ببینید، باید بررسی شود که شاید فرد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر باشد.
نگرانی ها در اختلال اضطراب فراگیر با نگرانی ها در اختلال وسواس فکری و یا وسواس عملی چه تفاوتی دارد؟
نگرانی که مربوط به اختلال اضطراب فراگیر است، در مورد رویداد های واقعی زندگی است ولی افراطی است.مثلاً:مبادا پسرم تصادف کرده، مبادا اتفاقی برای همسرم افتاده، اما در وسواس فکری این نگرانی ها غیر واقع بینانه هستند ویا جادویی است فرد میخواهد این افکار را از خود دور کند و غالباً در وسواس های فکری، نگرانی فرد افراطی تر از نگرانی های مربوط به اضطراب فراگیر است. در اختلال اضطراب فراگیر ممکن است که فرد نگران باشد در اختلال وسواس فکری عملی ocd نیز همینطور است. ولی نگرانی در اختلال وسواس فکری عملی ocdافراطی تر است. اگر وسواس های فکری مربوط به حوزه خاص باشد مثلاً: در مورد سلامتی، یا اینکه من مشکلی در بدن دارم،دراین صورت ما با اختلال بد شکلی بدن یا خود بیمار انگاری روبرو هستیم که باید بررسی کنید.
گاهی اوقات هم ممکن است وسواس را با اختلال های تیک یا تورت اشتباه بگیرید، تیک ها رفتار های قالبی اند یا قالب های حرکتی هستند؛ مانند اینکه فرد دست خود را تکان میدهد یا صورت خود را به طرفی میبرد یا صوتی اند، مثل اینکه صدایی را تولید کنند، تکراری و غیر ارادی است و هدف آنها فرو نشانی ناراحتی نیست، اما اگر حرکت تکراری مربوط به اختلال وسواس فکری عملی ocd باشد، هدف فرد در حقیقت کم کردن یا فرو نشانی اضطراب است و گاهی هم یک نوع تشریفات و ارادی است.
اگر بیمار ما افکار وسواسی داشته باشد ولی معتقد باشد که غیر واقعی نیست و کاملاً درست است و به آن اعتقاد دارد احتمال دارد که اختلال هذیانی داشته باشد.
در مورد ویژگی اختلال وسواس فکری عملی ocd صحبت کردیم و این را نیز گفتیم که در DSM 5 لازم نیست که فرد هم وسواس و هم اجبار داشته داشته باشد اگر یکی از اینها را داشته باشد، مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی است. البته بعلاوه ملاک های دیگر مثل:اختلال در عملکرد.
در مورد این نیز صحبت کردیم که محتوای اختلال وسواس فکری غالباً چیست و به طور کُلی آلودگی، نظم،خطر،افکار جادوئی و گاهی اوقات مربوط به تابو میشود که در تناقص آشکار با نظام ارزشی او است.مثلاً: یک فرد مذهبی که میترسد کفر بگوید یا پدری که مهربان است و می ترسد پسر خود را بکشد.
حوزه های وسواس فکری راجع به چیزهای است که گفتم و اما وسواس های عملی:
؛معمولاً به وسواس هایی عملی میگوییم که رفتار های آیین مند«Ritual behavior» دارند.مثلاً: وارسی پشت سر هم اجاق گاز برای اینکه خاموش است یا نه.
اختلال وسواس فکری عملی ocd ، فقط این نیست که عمل یا با دست و پا انجام شود بلکه اقدام به یک عمل یا فعالیت است. مثل:دعا کردن، گاهی اوقات ذکر، دعا، شستشوی زیاد، چیدن اجسام به ترتیب و یا شیوه خاص که در ۳۶٪ کسانی که رفتار آیین مند دارند دیده میشود.
ما در بعضی از افراد اختلال وسواس فکری را می بینیم و در بعضی ها نیز اختلال وسواس عملی را، ولی ۹۰٪ افراد وسواسی هر دو را دارند، دو در صد از بیماران ممکن است فقط وسواس فکری داشته باشند؛اما به هر حال شما به عنوان درمانگر اگر قرار باشد بگویید فقط وسواس فکری دارد، باید مطمئن باشید به صورت پنهانی عمل ذهنی برای اینکه وسواس فکریرا بی اثر کند انجام ندهد. کسانی که وسواس دارند و OCD هستند غالباً دست به رفتار های اجتنابی، منفعل یا فرار میزنند.
کسانی که اختلال وسواس فکری عملی ocd دارند بیشتر آنها بینش خوب دارند و میدانند وسواس های فکری و یا رفتارهای اجباری آنها غیر واقع بینانه است.
بعضی ها ممکن است از موقعیت های برانگیزاننده دوری کنند، بعضی ها ممکن است در خانه به صورت خودخواسته حبس شوند، بعضی ها خانواده های خود را به شدت درگیر میکنند.مثلاً: فرزندی میخواهد داخل خانه شود مادر میگوید اول باید کفش های خود را در بیاوری و بروی حمام،پاهای خود را بشوری،سه بار بشور…
۳۸٪ درصد از کسانی که اختلال وسواس فکری عملی ocd دارند نمیتوانند شغل خود را به خوبی ادامه دهند، ۲۲٪ بیماران بیکار هستند، ۲۴٪ زندگی بی کیفیت دارند این پژوهش ها را مانسبو انجام داده است.
اختلال وسواس فکری عملی ocd بر خلاف آنچه که تصور میشود، بسیار نادر است، بسیار هم شایع است وپژوهشی در سال ۲۰۰۵ این زمینه انجام شده قبل از اینکه پژوهش انجام شود؛ این ذهنیت وجود داشت که این بیماری، بسیار کم است،اما در عمل مشاهده شد که بسیار شایع است.
پس جا دارد که شما به عنوان درمانگر در این مورد اطلاعات بیشتر کسب کنید، شیوه وسواس فکری مردان و زنان یکسان است.اما در کودکان؛نسبت به دختران در پسران تقریباً دو برابر بیشتر است، سن شروع اختلال وسواس فکری عملی ocd تقریباً اول نوجوانی و جوانی است اگر چه گاهی در کودکی هم مشاهده شده، سن حساس، سنی که احتمال ابتلا ممکن است افزایش پیدا کند؛بین ۱۳_۱۵ سالگی است،در آقایان و خانم ها بین ۲۰_۲۴ سالگی است که این تحقیقات را آیزن انجام داده است.
بروز اختلال وسواس فکری عملی ocd غالباً آرام آرام و تدریجی است. اما گاهی اوقات دفعتاً اتفاق افتاده است،اگر در کودکان ناگهان در بازه ای سنی بلوغ یعنی سن چهارده یا پانزده سالگی OCD ظهور پیدا کند، میتواند یک اختلال مربوط به عصب باشد که بیماری خود ایمنی عصبی و مربوط به یک نوع عفونت باشد بنام عفونت Streptococcalکه در این مواقع همراه با درمان وسواس باید از آنتی بیوتیک هم استفاده کرد، عفونت هر زمان که بیشتر شود، علایم وسواس نیز بیشتر خواهد شد.
آیا اختلال وسواس فکری عملی ocd ریشه های ژنتیکی دارد؟
پژوهش های زیادی نشان داده است که بله، ژنتیک هم نقش آفرینی میکند و نقش توارث بسیار بالا است. پژوهش ها وجود آسیب های عصب شناختی اولیه را برای اختلال وسواس فکری عملی ocd احتمال میدهد، بعضی از ناهنجار های موقعیت تولد، ضربه سر، تولد بد، آنسفالیت، منیژیت،رکوریسدینهام، اینها نمونه ای آسیب های اولیه عصب شناختی هستند که ممکن است احتمال اختلال وسواس فکری عملی ocd این باشد.
اصطلاحاً مفهومی مطرح شد تحت عنوان:نشانه های نرم عصب شناختی برای OCD، پژوهش های زیادی این مورد انجام شده و احتمال اینکه در افرادی که OCD باشنددر آنها نشانه های نرم عصبی وجود داشته باشد بسیار زیاد است.
پژوهش ها تائید کننده بودند، بعضی از تصاویر مغزی، مثل:تصاویری که ناشی از برش نگاری با نشر پوزیترون و یا تصویر برداری کارکردی با تشدید مغناطیسی نشان میدهد،به ما نشان داد که در کارکرد مغز افرادی که اختلال وسواس فکری عملی ocd دارند ناهنجاریهایی وجود دارد، همان طور که میبینید روش هایی برای اینکه در مغز چه اتفاق هایی میافتد وقتی که یک فعالیت شناختی اتفاق میافتد؛وجود دارد. مثل: برش نگاری با نشر پوزیترون، با استفاده از این روشها مشخص شد که متابولیزم گلوکز در مرکز هسته دم دار، در کسانی که اختلال وسواس فکری عملی ocd دارند بیشتر است (میدانید که هسته دم دار، در فعالیت های حرکتی بسیار نقش آفرینی میکند)و وقتی که میزان ساخت و ساز متابولیزم در هسته ای دم دار بیشتر باشد،میتواند منجر به اختلال در فعالیت های حرکتی فرد شود، البته بعضی از پژوهش ها نیز نشان داده است که بیمارانی که اختلال وسواس فکری عملی ocd داشتند و درمان شدند چه با دارو و چه با وسیله رفتار درمانی، عملکرد مدار کورتیکو سریالتالامیک در آنها کاهش پیدا کرد.
اختلال وسواس فکری عملی ocd با چه اختلالاتی همپوشی دارد؟
۵۰_۶۰ درصد کسانی که اختلال وسواس فکری عملی ocd دارند،یک اختلال دیگر هم دارند،۲۸ درصد تا ۳۸ درصد بیمارانی که اختلال وسواس فکری عملی ocd دارند،اختلال افسردگی اساسی هم دارند و ملاک های افسردگی اساسی را میگیرند،۱۰ درصد افسرده خویی دارند،درصدی هم اختلال دو قطبی دارند،درصدی اختلال اضطراب فراگیر دارند یا GAD، درصدی فوبی خاص دارند،درصدی پنیک یا وحشت زدگی دارند.
تحقیقات دیگری، همبستگی بین اختلال وسواس فکری و اختلال تورت را نشان داده و تقریباً ۳۵_۵۰ درصد کسانی که اختلال تورت دارند اختلال وسواس فکری عملی ocd هم دارند و البته این رابطه دوطرفه است؛یعنی ۳۵_۵۰ درصد کسانی که تورت دارند، احتمالاً OCD هم دارند. اما برعکس آن چنین نیست.
۵_۷ درصد کسانی که اختلال وسواس فکری عملی ocd دارند، اختلال تورت دارند، سوء مصرف مواد در ۱۴_۱۶ درصد این افراد دیده میشود،اختلالات شخصیت خوشه C یعنی شخصیت اجتنابی،شخصیت وابسته و شخصیت وسواسی در این افراد دیده میشود که در این مورد بارلو تحقیقات زیادی انجام داد، بعضی ها میگویند که بین اختلال شخصیت وسواسی و اختلال وسواسی فکری عملی چه ارتباطی وجود دارد؟ دقت کنید OCD با OCDP فرق دارد، (Personality شخیصت)،یک فردی ممکن است اختلال شخصیت وسواسی داشته باشد،اختلال شخصیت وسواسی یعنی اینکه من معتقد هستم همه باید منظم باشند،ما باید منظم باشیم، یعنی این فرق دارد با اینکه من مجبورم.
به طور کُلی در اختلال شخصیت، بینش وجود ندارد. به سختی، دیگران میگویند که او وسواسی است، اما در اختلال وسواسی غالباً افراد آگاهی دارند و کمتر از ۲۵ درصد کسانی که اختلال وسواسی فکری عملی دارند اختلال شخصیت وسواسی یا OCDP هم دارند، دقت کنید OCD, OCD P که P اضافه شد، شخصیتی است OCD P.
انواع اختلالات در طبقه اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
معرفی طبقه اختلال وسواس
درگذشته اختلال وسواس فکری عملی درDSM 4 جزواختلالات اضطرابی محسوب میشد؛امادرحال حاضر اختلال وسواس جبری، طبقه جداگانه ای را در DSM 5 به خود اختصاص داده است که این طبقه امروزه شامل موارد زیر است:
- اختلال وسواس فکری عملی
- اختلال بدریخت انگاری بدن.(معیار های تشخیصی اختلال بدریخت انگاری این مقاله را بخوانید)
- اختلال احتکار.(7 نشانه اختلال احتکار چیست؟این مقاله را بخوانید)
- اختلال وسواس کندن مو(اختلال وسواسی کندن مو چیست؟این مقاله را بخوانید)
- اختلال خراشیدن پوست یا پوست کندن.(5 نشانه اختلال کندن پوست در DSM5 چیست؟این مقاله را بخوانید)
- اختلال وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط ناشی از مواد یا دارو.
- اختلال وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط ناشی از بیماری پزشکی.
- اختلال وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط معین دیگر.
- اختلال وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط نامعین مثل: حسادت وسواسی یا رفتار تکراری مرتبط به بدن (مثلاً: یک فرد عادت دارد کاری را روی بدن انجام دهد.)
ویژگی اصلی اختلال وسواس این است که حتماً باید یک اجبار داشته باشیم،این اجبار می تواند فکری یا عملی باشد.اجبار های فکری یعنی افکار، امیال یا تصورات پشت سر هم و ماندگار به صورت مزاحم و بدون اختیار به ذهن فرد می آید.
اجبار های عملی،رفتار های تکراری،فعالیت های تکراری یا حتی فعالیت های ذهنی تکراری که ممکن است فرد احساس کند در پاسخ رابه با آن ناتوان است؛وسواس محسوب می شود.
به جز اختلال وسواس فکری عملی ocd بقیه اختلالاتی که در طبقه مربوط به اختلال وسواس فکری عملی قرار دارند، ممکن است در آنها اجبار نباشد؛ اما مشغولیت ذهنی باشد،مثل :اختلال وسواس خود بیمار انگاری،که ذهن فرد دائماً مشغول این است که من بد ریخت هستم، یا اینکه فرد رفتاری را انجام میدهد؛ولی در پاسخ به مشغولیت ذهنی است و نه اجبار،مثل اختلال وسواس کندن پوست.
چرا در DSM5 یک طبقه و یک فصل را به اینکه« اختلال وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط با آنها»اختصاص داده اند، ولی در DSM 4 جزو طبقه اختلالات اضطرابی بود؟
دلیل آن پژوهش های جدیدی است که در این حوزه انجام شده است و نشان داده است که این اختلالات بیشتر با وسواس ارتباط دارند؛ولی در عین حال شباهت های نیز با اختلالات اضطرابی دارند که در ادامه راجع به آن صحبت خواهیم کرد.
گاهی اوقات افراد ممکن است اختلال وسواس فکری عملی را با مشغولیت های ذهنی طبیعی یا آداب و رسوم طبیعی متناسب با مرحله ای رشد اشتباه بگیرند، از کجا بدانیم که چنین نیست؟ یعنی مشغولیت های ذهنی یا آداب و رسوم طبیعی مربوط به رشد را اشتباهاً اختلال وسواس فکری عملی در نظر نگیریم؟
- افرادی که اختلال وسواس فکری عملی دارند افراطی هستند.
- ماندگارند؛ یعنی چنین نیست که تنها درنوجوانی باشد، ممکن است در نوجوانی،جوش های صورت خود را بکند ما نمیگوئیم که: اختلال وسواس کندن پوست دارد؛ اگر این قضیه یا این رفتار ادامه پیدا کند ممکن است بگوییم بلی، اختلال وسواس کندن پوست دارد
یا اختلال بدریخت انگاری بدن ؛در یک بازه ای سنی ممکن است نوجوانان به خصوص ذهن آنها مشغول بدن آنها باشد این کاملاً طبیعی است؛اما اگر این مشغولیت ادامه پیدا کند به عنوان مثال ذهن فرد در بیست و دو سالگی نیز درگیر است که من بدن زشتی دارم،بد ریخت هستم یا دائماً ذهن او درگیر این موضوعات باشد میگوئیم ذهن فرد درگیر بدریخت انگاری است.
دقت کنید اختلال احتکار،پوست کندن،بدریخت انگاری،مو کندن قبلاً جزو اضطرابی بودند؛ولی حالا در دسته اختلالات وسواسی فکری عملی قرار گرفته اند. این نشان میدهد که بوم رنگی که این اختلالات روی آن هستند الزاماً اضطرابی نیستند، بلکه وسواسی است؛اگر چه که با اضطراب هماهنگ باشند، این خیلی مهم است که به عنوان درمانگر بالینی نگاه شما این باشد؛ یعنی ذهن شما به سمتی نرود که اضطراب فرد زیاد است! حالا اگر چه که شما ممکن است اضطراب را هم ببینید.
ما اینجا ابتدا انواع اختلالاتی را که در این طبقه هستند معرفی میکنیم. ولی فقط در مورد درمان اختلال وسواسی جبری یعنی OCD صحبت میکنیم، و البته آن اختلالات طبقه آخر یعنی وسواسی جبری ناشی از دارو، ناشی از پزشکی، معین و نامعین را معرفی نخواهیم کرد.
موضوع مربوط به وسواس های فکری و عملی در این افراد با هم متفاوت است؛ ولی عمدتاً چند موضوع مشترک وجود دارد: یعنی افرادی که OCD دارند غالباً ذهن آنها درگیر چند موضوع مشترک است. اگرچه ممکن است مراجعی به شما مراجع کند و موضوع آن متفاوت باشد و این چیزهای که در ادامه خواهم گفت نباشد؛ بنابراین مصداق موضوع نیست؛ مصداق تکرار، اجبار، پایداری و بقیه نشانه ها است که راجع به آنها صحبت خواهیم کرد.
شایع ترین موضوعات اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
-
تمیزی
-
تقارن
-
افکار ممنوعه یا تابو
-
آسیب
انواع دیگر اختلالات طبقه اختلالات وسواسی کدامند؟
- اختلال احتکار یا ذخیره کردن
- اختلال کندن مو
- اختلال کندن پوست
- اختلال بد ریخت انگاری
- اختلال وسواس فکری عملی مرتبط با دارو
- اختلال وسواس فکری عملی نامعین
- اختلال وسواس فکری عملی ناشی از بیماری پزشکی
- اختلال وسواس فکری عملی مرتبط به اختلالات دیگر
توضیح آیتم های 6و7و8 در اینجا ممکن نیست، از آنجایی که توضیحات اختلال احتکار و کندن پوست کوتاه تر بود در همین صفحه درباره آن توضیحات لازم را داده ام، اما دو اختلال دیگر یعنی اختلال بد ریخت انگاری و اختلال کندن موی وسواسی را در صفحات جداگانه ای نوشته ام و لینک آنها را نیز در اینجا قرار داده ام که می توانید مطالعه کنید:
اختلال احتکار چیست؟
بعضی ها به آن میگویند: اختلال ذخیره سازی، فرد نمیتواند وسایل خود را دور بریزد، همه چیز را ذخیره میکند و فضای زیادی را هم اشغال میکند مثلاً: انبار او پر است از آشغال، چیزهای که اصلاً به درد بخور نیست ولی ممکن است معتقد باشد که حتماً روزی به درد میخورد.یکی از مراجعین من آقایی بود که خانم او میگفت: ما رفته بودیم فرحزاد و شوهر من شیلنگ قیلون یکبار مصرف را گرفت و آورد.کلکسیون متفاوت است، کلکسیون رادیو، تلویزیون، عتیقه جات یا هرچیزی.
اختلال احتکار، جمع کردن اشیای زیادی است که باعث شلوغی و پر شدن فضا در محل کار یا زندگی است و غالباً افرادی که با این افراد زندگی میکنند ممکن است به این افراد بگویند: خصیص یا عذر خواهی میکنم از این واژه که استفاده میکنم میگویند آشغال جمع کن، البته قطعاً نظر شخص غیر متخصص قابل تشخیص نیست. ما در ملاک های تشخیص خواهیم گفت، حتی ممکن است فردی که اختلال احتکار دارد دست به دزدی هم بزند. دزدی یک وسیله ای که مورد نیاز او نیست؛ حتی جای برای نگهداری آن ممکن است نداشته باشد. اما عادت دارد نگه دارد. البته یک دلیل بالینی ممکن است داشته باشد که ما فعلاً راجع با آن صحبت نمیکنیم.
به عنوان مثال: فردی که احساس ناامنی میکرده ممکن است با اشیا ارتباط برقرار کرده است و به فرد احساس امنیت داده است. این احساس امنیت باعث شده که کم کم به صورت یک رفتار و افکار ریشه دار در ذهن او شکل گیرد.
اختلال کندن مو یا اختلال ﺗﺮﻳﻜﻮﺗﻴﻠﻮﻣﺎﻧﻴﺎ چیست؟
پیراهن تریکو قبلاً پوشیده اید؟ تریکو به بدن شما وصل است. کندن مو، تریکوتیلومانیا، کسانی که دچار این اختلال هستند موهای خود را دائماً میکنند به صورت آشکار که منجر به بیماری مو میشود، و هر کاری میکنند که دست از این کار بردارند امکان پذیر نیست.
سوالات رایج در مورد اختلال وسواس فکری یا وسواس عملی
افراد مبتلا به وسواس فکری عملی، وسواس فکری،يا وسواس هاي عملي و ياهردو راباهم دارند.منظور از وسواس فکری(افكار،تصاوير ذهني و ياتمايلات ناگهاني به انجام كار ها ياگفتن چيزهايي است كه ناراحت كننده و تكرار شونده هستند.)منظور (وسواس هاي عملي)رفتارهايي است كه افراد احساس مي كنند بايد آن را انجام دهند تا اضطراب خود را كاهش دهند ياجلوي يك رويداد ناخوشايند را بگيرند.اغلب افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی هم از وسواس فکری و هم از وسواس هاي عملي رنج مي برند.
1-شايع ترين وسواس های فکری چیست؟
شایع ترین(آنچه که ما غالبا در اتاق درمان مشاهده کرده ایم) وسواس های فکری به شرح زیر است:
• ترس از ابتلا به يك بيماري،از قبيل ايدز يا سرطان.
• ترس از دست زدن به چيز سمي ياآلوده،مانند مواد شوينده
• ترس از آسيب رساندن به فردي ياكشتن كسي،اغلب شامل افراد مورد علاقه است.
• ترس از فراموش كردن انجام كاري،از قبيل خاموش كردن اجاق گاز ياقفل كردن درب
• ترس از انجام يك كار خجالت آور ياغير اخلاقي،مانند به زبان آوردن عبارات و كلمات زشت
2-شایع ترین وسواس های عملی کدامند؟
شایع ترین وسواس های عملی به شرح زیر است:
• شستشو يا آب كشي مكرر و طولاني مانند شستشوي چندين باره دست در طول روز
• وارسي كردن افراطي،مانند وارسي مكرر اجاق گاز براي اطمينان از خاموش بودن آن
• اعمال تكراري،مانند هميشه ١٦بار كليد برق را زدن.
• احتكار يا انبار كردن چيز هاي بي مصرف مانند روزنامه هاي قديمي يا وسايل غير قابل استفاده
• قرار دادن اشياء و وسايل براساس نظمي خاص،مانند چيدن كتاب ها در قفسه به صورت قرينه
اغلب افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی مي دانند كه ترس هاي آنها حداقل برخي اوقات واقع بينانه نيستند.همچنين مي دانند كه رفتار هاي آيين مند آنها منطقي نيست.با اين حال نمي توانند جلوي خود را بگيرند.
اختلال وسواس فکری عملی بيماري شايعي است.در هردوره ٦ماهه،بيش از ٤ميليون نفر در ايالات متحده آمريكا از اختلال وسواسي فكري_عملي رنج مي برند.از هر ٤٠نفر يكي در طول زندگي خود به اختلال وسواسي فكري_عملي مبتلا مي شود.
وسواس فکری عملی مي تواند مشكلات عمده اي براي افراد ايجاد كند.افراد مبتلا به اين اختلال زمان زيادي از روز را صرف رفتارهاي آيين مندي خود مي كنند.به همين دليل اين افراد فرصت كافي براي رسيدگي به امور خانواده و شغلي خود راندارند.علاوه براين،بسياري از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی از برخي مكان ها ياموقعيت هايي كه آنها را مضطرب مي كند،نيز اجتناب مي كنند.
برخي از آنها عملاً خانه نشين مي شوند.بيشتر اوقات فرد ياافرادي درخانواده به آنها كمك ميكنند تا از عهده انجام آداب و تشريفات وسواسي خويش بر آيند.
3-شدت اختلال وسواس به چه معناست؟
همانطور که می توانیم بگوئیم نور کم یا زیاد، می توانیم بگوئیم شدت اختلال وسواس فکری یا وسواس عملی می تواند کم یا زیاد باشد، پس شدت OCD می تواند از خفیف تا شدید باشد. برخی افراد یک مشکل جزئی دارند که توسط دیگران مشاهده نمی شود. برخی دیگر در انتهای شدید پیوستار اعمال وسواسی در هر روز برای چندین ساعت درگیر انجام اعمال وسواسی شده و کاملا خانه نشین می شوند.
4-اختلال وسواس چقدر شایع است؟
حدود 2 نفر در هر 100نفر از مردم OCD دارند. یعنی بیش تر ما احتمالا چندین نفر مبتلا به وسواس را می شناسیم (گرچه بیشتر افراد مبتلا به وسواس تا حدودی مخفی کار هستند بنابراین ممکن است ما از این که آنها وسواس دارند، الزاما باخبر نباشیم.)
اختلال وسواس فکری اجباری حدود ۲.۳٪ از افراد را در مقطعی از زندگی خود تحت تاثیر قرار می دهد، در حالی که این میزان در طول هر سال حدود ۱.۲٪ است.
5-اختلال OCD یا اختلال وسواس فکری یا وسواس عملی از چه زمانی شروع می شود؟
وسواس معمولا در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود، اما می تواند در کودکی نیز شروع شود. برای خانم ها سن متوسط شروع ۲۲ تا ۲۳ سالگی است، و برای آقایان ۱۹-۱۷ سالگی است. اگر OCD درمان نشود نشانگان مزمن خواهد شد.
غیرعادی است که علائم بعد از ۳۵ سالگی شروع شود و حدود ۵۰٪ از بیماران اثرات مضری را برای زندگی روزمره قبل از 20 سالگی تجربه می کنند و OCD در سراسر جهان رخ می دهد.
6-نسبت جنسیت در اختلال وسواس به چه صورت است؟
فراوانی OCD در مردان و زنان تقریبا برابر است.
7-علت به وجود آمدن وسواس فکری عملی چیست؟
دلايل ايجاد اين اختلال هنوز دقيقا مشخص نشده اند، اين افراد بیشتر اوقات به اختلال هاي اضطرايي نیز مبتلا هستند.البته وراثت تنها دليل وسواس نيست ياد گيري و فشارهاي زندگي نيز در ابتلا به اين اختلال موثر هستند.
8-اختلال وسواس فکری عملی چگونه به وجود مي آيد؟
نتايج پژوهش ها نشان مي دهند كه٩٠درصد مردم افكاري مشابه با افكار مشكل زا در افراد وسواسي دارند، با اين حال به نظر مي رسد افراد مبتلابه اختلال وسواس فکری عملی بيشتر از افراد عادي از اين افكار رنج مي برند.
در اكثر موارد، افكاري كه موجب نگراني اين بيماري مي شود، مغاير با باورها و ارزش هاي آنها است؛مثلا يك فرد بسيار مذهبي از اين مي ترسد كه مبادا به مقدسات توهين كند يا كفر بگويد و يايك مادر دلسوز مي ترسد كه به فرزندش آسيلي برساند.
از آنجايي كه افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی از افكارخود رنج مي برند،سعي مي كنند از اين افکاراجتناب كنند.
آنها اغلب تلاش مي كنند جلوي افكار خود را بگيرند اما مشكل اينجا است كه هر چه بيشتر تلاش كنيد به يك چيز فكر نكنيد، در نهايت بيشتر به آن چيز فكر خواهيد كرد. مي توانيد امتحان كنيد؛ سعي كنيد يك دقيقه به يك فيل صورتي فكر نكنيد، می بینید که همنی حالا در ذهن شما همان فيل صورتي نقش بسته است.
زماني كه افراد متوجه مي شوند كه نمي توانند از افكار ناراحت كننده فرار كنند، راه هاي ديگري را براي كاهش اضطراب خود امتحان مي كنند، مثلا ممكن است برخي رفتارها را انجام دهندمانند شستشوي زياد يا زير لب دعا خواندن.
اين كار ها معمولا مقداری اضطراب آنها را كاهش مي دهد.فقط مشكل اينجا ست كه بااين روش، رهایی از اضطراب موقتي است و آن رفتار تقویت منفی دریافت می کند و به آن رفتار معتاد می شوندو باید آن را تکرار کنند تا احساس بهتري داشته باشند و خيلي زود اين عمل تبديل به يك وسواس عملي خواهد شد.
9- روش درمان اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
برای درمان اختلال وسواس فکری عملی مقاله زیر را بخوانید:
و اگر روانشناس هستید، بسته زیر را تهیه کنید:
اگر شما یا اطرافیانتان مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی هستید برای دریافت مشاوره حرفه ای یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در واتساپ یا تلگرام پیام بگذارید.
اگر خارج از کشور هستید و یا با ارسال تیکت راحتتر هستید از طریق فرم زیر برای ما پیام بگذارید ما در اسرع وقت با شما تماس خواهیم گرفت.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی1 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام
اختلال اظطرابی یکی از بدترین اختلالهاست
اختلالی که تمام زندگیم رامنحل کرده و دقیقارفتارهایی که درمطالبتان گفتین درمن وجوددارد