مصاحبه انگیزشی چیست؟ /بروزرسانی1402
مصاحبه انگیزشی چیست؟
مصاحبه ی انگیزشی در مصاحبه با بسیاری از بیماران روان پزشکی، به ویژه مصرف کنندگان مواد و مبتلایان به پرخوری و موکنی، کاربرد دارد. مويرس و رول نیک معتقدند مصاحبه انگیزشی به منظور غلبه بر دوسوگرایی و مقاومت در بیماران مقاوم به درمان به کار می رود.
مصاحبه انگیزشی یک تا چهار جلسه طول می کشد و هدف از آن تقویت انگیزه ی بیماران برای تغییر است و برای بیمارانی که قصدی برای تغییر رفتار ناکارآمد است کاربرد دارد. قبل از معرفی اصول مصاحبه انگیزشی لازم است که مراحل تغيير در روانشناسی را بدانید.
مراحل تغییر در روانشناسی
مدل مراحل تغییری که مطرح می کنم براساس نظریه یپروچاسکا و دیک لمنته می باشد. از دیدگاه آنها تغییر فرایندی مرحله ای است و افراد خواه ناخواه ناچارند که این مراحل را طی کنند.
گذر از هر مرحله لازمه اش این است که فرد مرحله ی قبلی را پشت سر گذاشته باشد. گرچه گذر از یک مرحله به مرحله ی دیگر لزوما پله ای نیست و فرد ممکن است بازگشت هایی هم داشته باشد، اما غالبا افراد در فرایند تغییر رو به جلو حرکت کنند.
مراحل تغییر در روانشناسی
- مراحل پیش از قصد
- قصد
- تصمیم
- عمل
- حفظ یا نگهداری
حالا هرکدام از این مراحل تغییر را برای شما توضیح می دهم
1-پیش از قصد
بیماران یا مراجعان در این مرحله قصدی برای تغییر ندارند و معتقدند که مشکلی وجود ندارد، پس به تغییر رفتار فکر نمی کنند و مقاومت و عدم تمایل برای درمان نشانه ی این مرحله است. بیماران در این مرحله از آثار و پیامدهای منفی رفتار مشکل آفرینشان آگاه نیستند و به همین دلیل تمایلی برای تغییر رفتار نشان نمی دهند.
هدف درمانگر در این مرحله، غلبه بر مقاومت بیماران و انگیزه مند کردن آنان است و این با آگاه کردن بیماران از پیامدهای منفی رفتار مشکل آفرین بر روی خودشان و اطرافیان صورت می گیرد. اگر بیماران تمایل چندانی به تغییر نداشته باشند، درمانگر، می تواند با اعضای خانواده را دعوت کند و از آنها کمک بخواهد. خانواده ها می توانند تمایل به تغییر را در بیمار تقویت کنند و اگر رفتاری دیدند که نشان از گرایش بیمار به تغییر است، آن را تشویق کنند.
و نیز درمانگران می توانند بیماران یا مراجعان را به شبکه های خودیاری همانند انجمن معتادان گمنام یا انجمن پرخوران گمنام یا انجمن الکلی های گمنام معرفی کنند. شرکت در این گروه ها به بیماران کمک می کند تا با افرادی که مشکلات شبیه به آنها دارند آشنا شوند و پیامدهای منفی رفتار ناکارآمدشان را از زبان آنها بشنوند.
2-قصد
دراین مرحله بیماران تا اندازه ای متوجه پیامدهای منفی رفتار ناکارآمد خود می شوند و تمایل به تغيير دارند. اما بازهم تردید دارند و یک گام به پیش و دو گام به پس دارند. دوسوگرایی نشانه ی این مرحله است.
درمانگر در این مرحله باید مصاحبه ای انگیزشی انجام دهد و به بیماران کند تا به مرحله ی بعدی، یعنی تصمیم گیری برسند و بتوانند تصمیم درستی بگیرند که همان حذف یا کنار گذاشتن رفتار ناکارآمد است.
به همین منظور درمانگران به زیان های رفتار مشکل آفرین و مزایای تغییر آن اشاره می کنند و به عنوان تکلیف نیز از بیمار می خواهند با دوستان و اعضای خانواده مشورت کنند تا از زوایه نگاه آنها معایب و مزایای تغییر رفتار را بیشتر دریابند.
روانشناس و درمانگر عزیز به خاطر داشته باشید که رفتار ناکارآمد سودهایی هم دارد و تغییر می تواند همراه با ضرر باشد. رفتار مشکل آفرین بیشتر اوقات برای بیمار سودهایی دارد و به همین دلیل بیمار نمی خواهد آن را رها کند. فرار از مسئولیت های شخصی و دریافت توجه مثبت و منفی اطرافیان نسبت به بیمار میتواند نمونه هایی از فواید رفتار ناکارآمد باشند.
درمانگر در این مرحله باید برای سوق دادن بیمار به سمت تغییر به تأثیر رفتار مشکل آفرین بر جنبه های مختلف زندگی بیمار اشاره کند. مثلا:
– این مشکل چه تأثیری بر زندگی تان گذاشته است؟
به این مسئله چه مشکلاتی در زمینه ی شغلی برای تان ایجاد کرده است؟
این رفتار چگونه در خورد و خوراک، خواب و بیداری، روابط با اطرافیان و … نقش آفرینی کرده است؟
درمانگر همچنین باید به فواید حل مشکل اشاره کند و از بیمار بپرسد حل مشکل چه فوایدی برای شماخواهد داشت؟
زندگی بدون این رفتار چگونه خواهد بود؟
اگر این مشکل را نداشتید، چه کارهایی انجام میدادید؟
اگر من عصای جادویی داشتم و این رفتارتان را با یک حرکت تغییر می دادم زندگی شما چه تغییراتی می کرد؟
نکته بعدی این است که در صورتی که بیمار بخاطر رفتارهای مشکل آفرین، از محبط تقویت می گیرد، درمانگر باید راه هر گونه تقویت را ببندد.
درمانگر خانواده را دعوت می کند و برای تقویت و تداوم رفتار آنها (که من در کارگاه رفتار درمانی توضیح داده ام ) توضیح می دهد تا خانواده نقش تقویتی و تداومی رفتار خود را بفهمند. برای مثال درمانگر به همسر یک بیمار وسواسی می گوید که اطمینان دادن به بیمار در وارسی ها باعث تداوم وسواس می شود.
3-تصميم
در این مرحله فرد بالاخره تصمیم می گیرد که رفتار مشکل آفرین را کنار بگذارد و حتی ممکن است زمانی را هم برای خود پیش بینی کند و به خود بگوید «تصمیم گرفتم که تا دو یا حداکثر شش روزبعد رفتار مشکل آفرین را کنار بگذارم».
کار با بیمارانی که از انگیزه ی درونی برای تغییر برخوردارند و آماده ی کنار گذاشتن رفتار مشکل آفرین هستند، آسان است.
در این موارد درمانگر باید با توصیف رفتار آماج (رفتار مشکل آفرینی که در صدد تغییر آن هستیم)، به عوامل برانگیزاننده (پیشایند) و پسایند رفتار آماج اشاره کند.
بیماران یا مراجعین همچنین باید با پسایندهای فوری و دراز مدت (به ویژه اجتناب ها)، که همان عوامل تداوم بخش هستند، آشنا شوند و بدانند که حذف رفتار مشکل آفرین وابسته به کنترل یا حذف پیشایندها و پسایندهای رفتار مشکل آفرین است. آنها باید بدانند که حذف اجتنابها در روند تغییر و درمان بسیار لازم واجتناب ناپذیر است (ارائه ی منطق فنون). اقدام بعدی که باید درمانگران دراین مرحله انجام بدهند هدف گزینی است. درمانگران با کمک مراجعین یا بیماران، اهداف کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت درمانی را تعیین می کنند.
اهداف کوتاه مدت شامل ایجاد رابطه ی درمانی، معرفی اختلال و رویکرد درمانی و آموزش فنونی برای کنترل پیشایندها است. اهداف میان مدت آموزش مهارت ها و راهبردهای شناختی. اهداف دراز مدت پیشگیری از عود و بازسازی شناختی در سطح عمیق تر، یعنی اصلاح باورهای اصلی.
4-عمل یا اقدام
در این مرحله بیمار یا مراجع برای تغییر اقدام می کند و فنون و مهارت هایی را می آموزد. افراد در این مرحله انگیزه ی بالایی برای یادگیری فنون و راهبردها و به کارگیری آنها دارند و درمانگر باید تکالیفی به بیماران بدهد تا در فاصله ی بین جلسات آنها را به کار گیرند.
در این مرحله ممکن است بعضی از بیماران یا مراجعین انتظار داشته باشند سریع تغییر کنند، شمای درمانگر در صورت مشاهده ی این شتابزدگی، باید اولا واقع بینانه انتظار داشته باشند، دوما به دستاوردهای درمانی کوچک توجه کنند و هر پیشرفتی را در درمان جدی بگیرند و آن را مهم بدانند. (دراین مورد تحت عنوان قرارداد درمان با بیمار در کارگاه طرحواره درمانی برای درمانگران توضیح مفصل داده ام که باید قرارداد درمانی ببندید.)
همچنین برای مراجع یا بیمار توضیح بدهید که تغییر با مشکلاتی همراه است و در مواردی باعث ناراحتی و رنج بیمار می شود، زیرا او باید از رفتارهای سابق خود دست بردارد و به شیوه ای جدید رفتار کند و این می تواند برای بسیاری از بیماران فشارزا باشد. شاید باورتان نشود که همین صحبت کردن ساده در این مورد آنها را برای تحمل مشکلات درمان و تغییر آماده کند.
5-حفظ یا نگهداری
در این مرحله که پس از درمان است، درمانگر به بیمار کمک می کند تا تغییرات و دستاوردهای درمانی را حفظ کند. به این دلیل به قول پروچاسکا شمای درمانگر باید لغزش ها و پیشگیری از عود را کنترل کنید. درمانگران در این مرحله باید بیماران را از اجتناب ناپذیر بودن لغزش آگاه کنند و بگویند که عوامل استرس زا ممکن است به طور موقت باعث بازگشت برخی از نشانه ها با رفتار مشکل ساز سابق شوند.
آنچه در این مرحله به عهده شماست این است که به بیماران کمک کنید تا موقعیت های پرخطر و عوامل استرس زایی است که خطر عود را بالا می برند را بشناسد، لیست کنید و یاد آوری کنید که از موقعیت های برانگیزاننده عود دوری کنند. و همچنین می توانید مهارت مدیریت استرس را به بیماران آموزش بدهید تا به جای آسیب پذیری در برابر وسوسه ها و رویدادهای استرس زا، در برابر آنها مقاومت کنند و به سلامت از بحران عبور نمایند.
همچنین نگرش و تلقی آنها از لغزش هم مهم است، اگر بیماران هرگونه لغزشی را نشانه ی شکست بدانند و آن را بزرگ نمایی کنند و از آن فاجعه بسازند، در این صورت لغزش می تواند به یک عامل پرخطر تبدیل شود و برانگیزاننده ی عود باشد.
درمانگر می تواند از استعاره ای راه رفتن به زمین خوردن در فرایند یادگیری کودکان استفاده کند و برای بیماران توضیح دهد که لغزش همانند زمین خوردن های پیاپی در فرایند یادگیری راه رفتن کودکان ضروری است و فایده هایی هم دارد و آن اینکه فرصتی فراهم می کند برای شناسایی آن دسته از برانگیزاننده هایی که تابحال آنها را نشناخته است.
من دراین قسمت از استعاره ی دوچرخه استفاده می کنم که در بسته آموزشی مصاحبه انگیزشی در این باره توضیح داده ام.
اصول مصاحبه انگیزشی چیست ؟
مصاحبه انگیزشی برای چه کسانی لازم است ؟
مصاحبه ی انگیزشی برای بیمارانی مفید است که در مرحله ی پیش از قصد قرار دارند یا بین مرحله ی پیش از قصد و مرحله ی قصد در نوسان هستند و گامی به پیش و گامی به پس دارند. دوسوگرایی بیماران درتصمیم گیری برای تغییر، می تواند علامتی باشد برای استفاده از مصاحبه ی انگیزشی باشد.
در گذشته از مصاحبه انگیزشی صرفا برای افراد مبتلا به پرخوری، موکنی، سو مصرف مواد و …. استفاده می شد. اما امروز تقریبا در همه ی زمینه ها ما نیاز به مصاحبه انگیزشی داریم.
اصول مصاحبه انگیزشی چیست؟
- ابراز همدلی
- تشدید ناهماهنگی و تضاد بین رفتار ناکارآمد و اهداف زندگی
- اجتناب از مشاجره
- مدارا با مقاومت
- تقویت خودکارآمدی
حالا هرکدام از اصول مصاحبه انگیزشی را جدا گانه توضیح خواهم داد:
1-اصل ابراز همدلی درمصاحبه انگیزشی
درمانگر به بیماران یا بیماران توجه می کند، با آنها تماس چشمی برقرار می کند و به دقت به کلام آنها گوش می دهد.و از هرگونه نصیحت، قضاوت و انتقاد از بیمار دوری می کند.
اروین بالوم می گوید: «همدلی یعنی اینکه خود را به جای بیمار بگذاری و از دیدگاه او به موضوع یا مشکل نگاه کنی.»
درمانگران می توانند همدلی خود را با جمله ی «متوجه هستم که…» و درک می کنم که به بیمار نشان دهند. من معتقدم که درمانگر با بدن خود و لحن خود همدلی را نشان می دهد و درمجموعه ی اصول و فنون مشاوره مفصل درباره آن توضیح داده ام بخوانید. در مصاحبه ی انگیزشی همدلی جهت دار و به منظور ایجاد انگیزه در بیماران استفاده می شود.
برای اینکه بدانید چگونه می توان همدلی کرد، مقاله زیرا را بخوانید، در این مقاله من تکنیک های افزایش همدلی را توضیح داده ام
۲. اصل شدت بخشیدن ناهماهنگی و تضاد بین مشکل و اهداف زندگی در مصاحبه انگیزشی چیست؟
اصل دیگر مصاحبه ی انگیزشی بوجود آوردن ناهماهنگی و تضاد بین رفتار ناکارآمد و اهداف زندگی بیمار یا مراجع است. هدف درمانگر این است که بیماران با پیامدهای منفی رفتار مشکل آفرین خود مواجه شوند و رفتار مشکل ساز خود را مانع اصلی و بزرگ اهداف خود بدانند. این به بیماران انگیزه می دهد و آنها را برای تغییر بر می انگیزد.
برای ایجاد ناهماهنگی و تضاد از چه فنونی استفاده می کنیم؟
الف- دوسوگرایی بیمار را تقویت کنید:
درمانگر به علایق و اهداف بیمار اشاره می کند واو را متوجه این موضوع می کند که رفتار مشکل آفرین تا چه اندازه می تواند با اهداف او در تضاد باشد. مثلا:
تو گفتی که قبلا ورزشکار بودی و بدن ورزیده ای داشتی و مصرف مواد باعث شد که بدنت افت کنه.
ب- بازرس باشید:
درمانگر مانند بازرس دلایل بیمار برای تغییر بررسی می کند و به این ترتیب انگیزه ی او را برای تغییر تحریک می کند. مثلا:
چی باعث شد که مواد را کنار بگذاری؟ – چی شد به این نتیجه رسیدی که از موکنی دست بکشی؟
ج- به بدترین پیامد اشاره کنید:
به بدترین پیامدهای رفتار مشکل آفرین اشاره کنید و از بیمار یا مراجع بپرسید: اگر بازم مواد رو ادامه بدی و نخوای کنار بزاری فکر می کنی آخرش چی میشه؟
چ-به گذشته برگردید:
به زمانی که رفتار مشکل آفرین وجود نداشت برگردید و درباره ی آن سؤالاتی بپرسید.
– قبل از آینکه مواد مصرف کنی زندگیت چطور بود؟
ه- به آینده اشاره کنید:
آینده را مجسم کنید. اینکه مشکلتان حل شده و زندگی به روال عادی برگشته، به من بگو اوضاع چطوره؟ چی میبینی؟
و- اهداف را پررنگ کنید:
از بیمار بخواهید اهداف خود را توضیح بدهد. اگر بیمار تمایلی به هدف گزینی ندارد، ازاو بخواهید که توضیح دهد قبل از ابتلا به مشکل چه اهدافی داشت و مشکل فعلی اوچگونه اورا از آن اهداف منصرف کرد؟ مثلا:
- قبل از مصرف مواد یا قبل از اینکه احساس کنی گرفتارش شدی چه برنامه هایی داشتی؟
- فرض کنیم بیمار می گوید می خواستم کتاب بنویسم یا فلان شرکت رو تاسیس کنم، یا در مقطع ارشد درس بخونم.
- یا مصرف مواد باعث میشه به چه اهدافی نرسی؟
- با وجود این مشکل تا چه اندازه ممکنه به اهدافت برسی؟
- اگر این مشکل وجود نداشت، به کدام یک از این اهداف فکر می کردی یا می رسیدی؟
فرض کنیم می گوید اگر مواد نبود تابحال لیسانسمو گرفته بودم.
برگردیم به ادامه ی معرفی مراحل مصاحبه انگیزشی
٣. اصل دوری از جرو بحث و مخالفت در مصاحبه انگیزشی چیست؟
درمانگران باید از جرو بحث و مخالفت با بیمار یا مراجع دوری کند. مخالفت با بیمار نه تنها به رابطه ی درمانی لطمه می زند، بلکه باعث می شود که بیمار نسبت به تغییر مقاوم تر شود. درمانگران نه تنها از مخالفت، بلکه باید از نصیحت کردن، هشدار و تهدید، انتقاد، عیبجویی، سرزنش، قضاوت، استفاده ی بی اندازه از سؤالات بسته، سخنرانی و تفسیر هم دوری کند.
4- اصل مدارا با مقاومت در مصاحبه انگیزشی چیست؟
یکی دیگر از مؤلفه های مصاحبه ی انگیزشی مدارا با مقاومت است. حتی یک درمانگر با تجربه هم ممکن است ناخواسته مقاومت بیمار را بیشتر کند. بهتر است بگوئیم مقاومت بیمار نشانه ای است از اینکه درمانگر راهبرد مناسبی را به کار نگرفته است.
چه رفتارهایی نشان دهنده ی مقاومت بیمار یا مراجع هست و برای غلبه بر مقاومت چه باید کرد؟ وکدام رفتار نشان دهنده ی کاهش مقاومت بیمار است؟مقاله زیر را کلیک کنید
5- اصل تقویت احساس توانمندی و خودکارآمدی چیست؟
یکی دیگر از اصول مصاحبه انگیزشی تقویت احساس توانمندی و خودکارآمدی بیمار برای تغییر است. درمانگر هرگونه نشانه ای از تمایل و تغییر در بیمار می بیند بلافاصله اورا تائید و تشویق می کند.
کدام رفتارها نشان دهنده ی تمایل بیمار برای تغییر است؟
- کاهش مقاومت:بیمار دست از مقاومت و مشاجره برداشته و بادرمانگر همکاری می کند،
- پذیرش مشکل: بیمار مشكل را می پذیرد.
- آمادگی برای حل مشکل: بیمار درباره ی چگونگی مقابله با مشکل سؤالاتی می پرسد و به نظر می رسد که برای حل مشکل آماده است.
- اظهارات خودانگیزشی: گفته های بیمار نشان دهنده ی این است که به اهمیت مشکل پی برده و مایل به تغییر است و به حل مشکل امیدوار است.
- جست وجوی راه حل: بیمار دنبال راه حل هایی برای مقابله با مشکل است و در این باره از درمانگر سؤالاتی را می پرسد.
- تصویر بزرگ یا چشم انداز: بیمار یا مراجع می تواندچشم انداز یک زندگی بدون مشکل را به خوبی مجسم و به آن اشاره کند.
- آزمایش و تجربه: بیماران فنون و راهبردهای درمانی پیشنهادی را تمرین و خود را برای تغیر آماده می کنند.
اگر روانشناس هستید می توانید از محصولات آموزشی روانشناسان استفاده کنید
محصولات آموزشی روانشناسان:
برای دریافت مشاوره های علمی در زمینه های مختلف یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در واتساپ یا تلگرام پیام بگذارید.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی7 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
لطفا اگه میشه در رابطه با تکنیک Actهم دوره برگزار بفرمایید
سلام در زمینه اکت هم اکنون در حال برگزارری کارگاه هستیم برای ثبت نام با مرکز تماس بگیرید.
سلام .
میشه لطفا از آقای دکتر درخواست کنید که برای شناسایی و مدیریت گفت و گوی درونی هم مطلب بگذارند ؟
در فرصت های آینده حتما
با سلام
مطالبتان خوب هستش و دست مریزاد میگم و لی در ارجاع هاتان به کارگاه ها یا نوشته به نظر می رسد محترمانه به سرکیسه کردن فکر میکنید و شاید هم این مقالات هم به نوعی هدفمند در راستای فروش همون کالاهایی باشد که براش کیسه دوختین. ببخشید البته
درسایت ما مقالات رایگان زیادی وجود دارد همانند 19 باور طلاق- تاثیر طرحواره ها در ازدواج- پرسش و پاسخ, رازو رمز تربیت کودک و…. ما همیشه آموزشهای رایگان زیادی داریم , درعین حال همه ی خدمات ما رایگان نیست واین کاملا طبیعی است ما می بایست هزینه های خود را تامین کنیم و بعضی از خدمات ما قطعا هزینه دار د , اینکه پرتوقع و طلبکار هستید و انتظار دارید دیگران به شما خدمت کنند علامت طرحواره استحقاق و خودشیفتگی شماست , و این عذرخواهی آخر شما چیزی از وقاحت شما کم نمی کند
سلام و وقت بخیر
یک فردی درس خونده و الان باید درامدی داشته باشه و این کار ایشون ربطی به سر کیسته کردن نداشت و شما حق انتخاب دارین …..
چشم هارا باید شست