راههای غلبه بر مقاومت در شناخت درمانی و رفتار درمانی و 4 تکنیک
راههای غلبه بر مقاومت در شناخت درمانی و رفتار درمانی
رفتارهای زیر نشان دهنده ی مقاومت بیماران یا مراجعان است:
- جرو بحث: بیمار با اظهار نظرهای درمانگر مخالفت می کند و به بحث و مشاجره می پردازد.
- قطع کردن کلام درمانگر: بیمار بارها کلام درمانگر را قطع می کند و در برابر درمانگر شیوهای دفاعی در پیش می گیرد.
- انکار: بیمار شدت مشکل و تأثیر آن را بر زندگی اش انکار می کند و تأثیر منفی آن را زیاد جدی نمی گیرد همچنین کارآیی درمانگر را زیر سؤال می برد و اثر بخشی درمان را انکار می کند.
- بی توجهی به درمانگر: یکی دیگر از نشانه های مقاومت در بیماران این است که نسبت به سخنان درمانگر بی توجه هستند. به سوالات درمانگر پاسخ نمی دهند یا به حرفش گوش نمی دهند.
برای راههای غلبه بر مقاومت در شناخت درمانی و رفتار درمانی چه راههایی وجود دارد؟
دراین مقاله هم فنون رفتاری که برای غلبه بر مقاومت کاربرد دارد و هم فنون شناختی که برای غلبه بر مقاومت کاربرد دارد را معرفی می کنم. در ابتدا 7 فنون رفتاری را برای غلبه بر مقاومت معرفی می کنیم. مویرس و رول نیک در سال 2002 طی مقاله ای فنون رفتاری زیر را توصیه می کنند.
1-تکنیک انعکاس احساس:
در انعکاس احساس درمانگر با گوش دادن به سخنان بیمار احساسش را به او منعکس می کند. برای این کار لازم است درمانگر تصویر را در ذهن خود بسازد و وارد دنیای پدیدار شناسی مراجع شود و سپس به وی منعکس شود. در مورد این تکنیک به صورت مفصل در کارگاه زوج درمانی هیجان مدار توضیح داده ام.
این سبب می شود که بیمار یا مراجع تصور کند که درمانگر او را درک کرده است. انعکاس با جملاتی مانند «به نظر می رسد که…» یا «انگار که شروع می شود» – انگار که واست سخته راجع بهش حرف بزنی. انگار که با این اتفاق اون چهره ی آدمها رو دیدی و دنیا چقدر در نظرت زشت و زننده اومد.
2-تکنیک انعکاس دو جانبه :
در انعکاس دوجانبه درمانگر نه تنها مقاومت بیمار را به او انعکاس می دهد، بلکه همزمان به گفته های بیمار اشاره و آنها را برای بیمار پررنگ می کند. به این ترتیب بیمار متوجه دوسوگرایی و تضاد وتناقض بین کلام و رفتارش می شود. انعکاس دو جانبه به نوعی شبیه فن مواجهه است. مثلا از یک طرف می گی خیلی سخته که مواد رو ترک کنی و از طرفی هم میگی خیلی برات سخته مکه اهدافتو رها کنی. از یک طرف می گی خیلی به سلامتیم اهمیت میدم وهر 6ماه چکاپ می رم و از طرف دیگه میگی روزی 1 پاکت سیگار می کشی.
3-تکنیک تغییر موضوع مورد بحث:
اگر مراجع یا بیمار به شدت مقاوم است و مدارا با مقاومت امکان پذیر نیست، بهتر است درمانگر موضوع مورد بحث را عوض کند و به موضوع دیگری بپردازد، موضوعی که بیمار زیاد نسبت به آن حساس نیست، حتی اگر موضوعی بی ربط باشد.
- خوب، رابطه ات با شوهرت چطوره؟
- شما فرزند چندم خانواده هستی؟
4-تکنیک موافقت:
درمانگر به ظاهر با بیمار یا مراجع موافقت می کند، اما در عین حال به بیمار یاد آوری می کند که مسئولیت درمان بر دوش اوست و بدون تلاش او کاری نمی توان کرد.
5-تکنیک تأكيد بر کنترل شخص:
درمانگر به بیمار نشان میدهد که اختیار با خودش است و اوست که درباره ی زندگی اش تصمیم می گیرد. اگر تو با من همکاری کنی می تونیم طرحواره تو از میدون بدر کنیم و اگر تو با طرحواره ات همکاری کنی منو از میدون به در می کنی.
6-تکنیک قاب گیری:
قاب گیری یکی از فنون مشاوره ای است که درقسمت اصول و فنون مشاوره مفصلا درباره آن توضیح داده ام. درمانگر به بیمار کمک می کند تا از زاویه ی متفاوتی به مشکل نگاه کند و این پذیرش مشکل را در بیمار بالا می برد.
7-تکنیک بازخوردهای اختصاصی:
اروین یالوم به درمانگران پیشنهاد می کند که اگر مایل هستید بازخوردهای شما توسط بیمار پذیرفته شود و از مقاومت بیمار کاسته شود، بهتر است بازخوردهای اختصاصی بدهید».
او می گوید به جای اینکه کلیت بیمار را مخاطب قرار دهید، بخشی از بیمار را مخاطب قرار دهید و بازخوردهای خود را متوجه آن بخش کنید.
به این ترتیب بیماران احساس تهدید کمتری می کنند و به جای دفاعی شدن و مقاومت کردن با شما همکاری می کنند و به سؤالات شما پاسخ می دهند. مثلا انگار بخشی از وجود شما دوست داره مواد رو بزاره کنار و بخشی از شما دوست نداره بزاره کنار. من می خوام با اون بخشی از وجود شما حرف بزنم که نمی خواد بزاره کنار و ازش بپرسم که چرا دوست نداره بزاره کنار؟ فکر می کنی در این صورت چه جوابی به من می ده؟
در کارگاه طرحواره درمانی برای درمانگران تحت عنوان گفتگو با ذهنیت محافظ و اجتنابی هم درباره ی مقاومت شکنی بیمار توضیح داده ام که البته این قسمت را جفری یانگ در حقیقت از گشتالتی ها وام گرفت.
همچنین بعضی از بیماران هیستریک هستند و می توان با قسمتی از بدن آنها که واکنش های هیستریک نشان می دهند گفتگو کرد. مثلا یکی از مراجعینم خانمی بود که بشدت در رابطه ای آزار دهنده بود، بعد از چند جلسه از او پرسیدم تابحال به طلاق فکر کردی؟ ناگهان رنگش عوض شد و تغییراتی را در ظاهرش مشاهده کردم، به او گفتم در بدن خود چه تغییراتی را احساس می کنی؟ پاسخ داد دچار تپش قلب شدم.
از او پرسیدم اگر تپشهای قلب تو می توانستند حرف بزنند , به من چه می گفتند؟ پاسخ داد: می گویند، نه اصلا حرف طلاقو نزن حتی بهش فکر هم نکن. یا هنگامی که بیمار دچار درد معده و سرفه و … می شود که در کارگاه طرحواره درمانی برای درمانگران در این باره مفصل توضیح داده ام. و حالا به معرفی فنون شناختی برای غلبه بر مقاومت در بیماران می پردازیم.
چه فنون شناختی برای کاهش مقاومت بیمار وجود دارد؟
- تکنیک سود و زیان
- تکنیک معیار دوگانه
- تکنیک بررسی بدترین پیامدها
- تکنیک چشم انداز( از تکنیک های جامع نگری)
1- تکنیک سود و زیان:
در این فن درمانگر از بیمار می خواهد سود و زیان تغییر کردن یا تغییر نکردن را فهرست کند و موارد فهرست شده را با هم مقایسه کند.
2- تکنیک معیار دوگانه:
در این فن درمانگر از بیمار می خواهد به یکی از عزیزان خود بیندیشد و او را در وضعیتی مشابه وضعیت خود مجسم کند، آنگاه بگوید که برای کمک به آن فرد چه راه حل هایی را پیشنهاد میدهد. او باید راه حل های پیشنهادی را بنویسد و خود به کار گیرد.
3- تکنیک بدترین پیامد:
در این فن بیماران باید با بدترین پیامد مربوط به عدم تغيير آشنا شوند و بیان کنند که در صورت ادامه دادن به رفتار مشکل آفرین با چه پیامدهای منفی رو به رو خواهند بود.
4-تکنیک چشم انداز:
در فن دورنما بیمار باید مجسم کند که اگر همچنان به رفتار مشکل آفرین ادامه دهد، بعد از یک سال، پنج سال و ۱۰ سال، اوضاع به چه صورت خواهد بود و او با چه دردسرهایی مواجه خواهد بود.
درمورد تکنیک ها وفنون شناختی در کارگاه معرفی همه تکنیک های شناخت درمانی مفصل توضیح داده ام.
کدام رفتارها نشان دهنده ی تمایل بیمار برای تغییر است؟
1-کاهش مقاومت:
بیمار دست از مقاومت و مشاجره برداشته و بادرمانگر همکاری می کند.
2-پذیرش مشکل:
بیمار مشكل را می پذیرد.
3-آمادگی برای حل مشکل:
بیمار درباره ی چگونگی مقابله با مشکل سؤالاتی می پرسد و به نظر می رسد که برای حل مشکل آماده است.
4-اظهارات خودانگیزشی:
گفته های بیمار نشان دهنده ی این است که به اهمیت مشکل پی برده و مایل به تغییر است و به حل مشکل امیدوار است.
5-جست وجوی راه حل:
بیمار دنبال راه حل هایی برای مقابله با مشکل است و در این باره از درمانگر سؤالاتی را می پرسد.
6- تصویر بزرگ یا چشم انداز:
بیماریا مراجع می تواند چشم انداز یک زندگی بدون مشکل را به خوبی مجسم و به آن اشاره کند.
7-آزمایش و تجربه:
بیماران فنون و راهبردهای درمانی پیشنهادی را تمرین و خود را برای تغیر آماده می کنند.
اگر روانشناس هستید می توانید از محصولات آموزشی روانشناسان استفاده کنید
محصولات آموزشی روانشناسان:
برای دریافت مشاوره های علمی در زمینه های مختلف یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در واتساپ یا تلگرام پیام بگذارید.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی6 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام و عرض خسته نباشید بنده مطالب مبحث راههای غلبه بر مقاومت در شناخت درمانی و رفتار درمانی کردم و بسیار دقیق و کامل است البته در این تجربه من همکنون در مقابل درمانگر مقاومت میکنم ولی مشکلم این است که روانپزشک همسرم در مشاوره فردی با همسرم در کمتر ۷ دقیقه مشکل را من که اصلا نبوده ام و بدون مشاوره با من ، دانسته و حتی درمان را هم صادر کرده و پساز آن مشاوره من را به مشکلات زیادی انداخته است ضمنا چون همسرم همیشه هنگام رفتن به هر پزشک مکالمات را ضبط میکند دارم و حالا دکتر لطفا بفرمایید چاره چیست چون احساس میکنم آمادگی هرگونه آسیب را به درمانگر دارم
لطفا با مرکز روانشناسی خودبیداری تماس بگیرید.
عرض سلام و خسته نباشید باید عرض کنم دکتر عزیز آیا امکان اشتباه در درمانگر هم وجود دارد یا خیر ؟
سلام بله این امکان وجود دارد
باسلام وخسته نباشید خدمت شما
دختر بیست و چهار ساله ای دارم که ترس شدید از حشرات ،مخصوصا حشرات بالدار داره وقتی باهاشون مواجه بشه بدون توجه به موقعیت عکس العمل نشون میده ،سوالم اینه که آیا برای رفع این حالت نیاز به مشاوره دارد؟
بخشی از این ترس کاملاً طبیعی است و ما نسبت به موجودات ناشناخته ترس داریم این ترس توسط طبیعت در وجود ما نهادینه شده تا از ارگانیزم ما دفاع کنداما اگر که این ترس تناسب و افراطی است، در قدم اول میتوانید به مرور و کمکم فرزندتان را با موقعیت روبرو کنیدو آرام آرام اجازه بدهید که مقداری بترسد در ابتداترس بسیار افزایش پیدا میکند و به مرور زمان کاهش پیدا میکند و متوجه می شود که این حشره آنطور که تصور میکرد ترسناک نیست.
به این شیوه در روانشناسی مواجهه می گویند اگر که با وجود مواجهه سازی ترس ایشان کم نشد و همچنان افراطی است و باعث تولید دردسرهایی شده است و یا به حشرات و چیزهای دیگر هم گسترش پیدا کرده است ،حتماً به یک روانشناس مراجعه کنید.