طرحواره بازداری هیجانی چیست؟
طرحواره بازداری هیجانی الگوی تکراری است که افراد را به نگرانی و کنترل بیش از حد احساسات خود سوق میدهد، منجر به ظاهر بیاحساسی و عدم ابراز عواطف میشود.
تعریف مفهومی بازداری هیجانی
بازداری هیجانی به وضعیتی گفته میشود که فرد از بروز و برونریزی احساسات خود پرهیز میکند. به عبارت دیگر، زمانی که شما خود را از بروز خوشحالی یا ناراحتی خود مهار میکنید یا سعی میکنید که احساسات داخلیتان را پنهان کنید، در واقع بازداری هیجانی را اجرا میکنید.
بازداری در روانشناسی
بطور کلی، بازداری به معنای کاهش یا جلوگیری از هر فرآیند یا عمل است که به دلیل تأثیر فرآیند دیگری در روانشناسی شناختی ایجاد میشود، بهویژه در مطالعه حافظه به معنای کاهش عملکرد ناشی از وجود سایر اطلاعاتی که ممکن است موانعی برای ذخیره و بازیابی اطلاعات مورد نظر ایجاد کنند.
طرحواره بازداری هیجانی
آیا دیگران به شما می گویند که شما فردی بی احساس یا عصبی هستید؟ آیا با وجودی که فرد مهربانی هستید اصلا ظاهر شما اینطور نشان نمی دهد؟ایا از نشان دادن احساسات خود خجالت می کشید و به راحتی احساسات خود را به دیگران نشان نمی دهید؟ این مشکلات شاید مربوط به«طرحواره بازداری هیجانی»باشد.
من ارسطو رضایی هستم روانشناس بالینی، در این مقاله به صورت کامل می خواهم در مورد طرحواره بازداری هیجانی در 9 قسمت توضیح دهم، از شما می خواهم صبور باشید و به صورت کامل و با حوصله این نوشته را مطالعه کنید، پادکست را بشنوید، تست طرحواره بازداری هیجانی را اجرا کنید، علائم را بشناسید، مثال ها را بخوانید و در انتها در مورد روش درمان طرحواره بازداری هیجانی توضیح خواهم داد.
1_ پادکست طرحواره بازداری هیجانی
2_ ویدئوی مربوط به طرحواره بازداری هیجانی
در ویدئوی زیر مفصلا در مورد طرحواره بازداری هیجانی توضیح داده ام، برای مشاهده ویدئو فیلترشکن خود را خاموش کنید:
3_ طرحواره بازداری هیجانی چیست؟
- آیا ممکن است که شما هر نوع شوخی را لودگی تصور کنید؟
- اگر هم که وارد رابطه شوید آنقدر بی احساس هستید که خستهکننده می شوید؟
- ممکن است که به عنوان مثال، مردی باشید که ازدواج کرده باشید و خانم شما به خاطر بی هیجانی شما ،شما را پیرمرد خطاب کند.
- اگر هم با شخصی آشنا شوید که او هم طرحواره بازداری هیجانی داشته باشد، دو عدد ربات در کنار هم زندگی می کنید، شما شبیه ربات هستید.
بازیگر باغ مظفر (مهران مدیری) که وقتی می خواست دیگری را در آغوش بگیرد، نمیتوانست و حرکات لب و دهن و دست و پایش طوری بود که کاملا مشخص بود که دروغین است و به همین دلیل مخاطب هم باور نمی کرد، مصداق طرحواره بازداری هیجانی است.
بیماران میتلا به طرحواره بازداری هیجانی هیجانات و احساسات اندکی را تجربه می کنند و از صحبت کردن درباره هیجان هایشان و بیان کردن آن به شدت فراری هستند، آنها به جای اینکه هیجانی باشند و بتوانند درباره احساساتشان حرف بزنند، از لحاظ عاطفی بی تفاوتند و بیشترخویشتندار هستند.
آنها معمولاً دلسوزی و محبت خود را بیان نمیکنند، بیشتر اوقات تلاش میکنند تمایلات پرخاشگرانه شان را کنترل کنند، بسیاری از بیماران مبتلا به تله بازداری هیجانی در روابط شان برای خویشتنداری بیش از صمیمیت ارزش قائل می شوند. (مهمترین اصل را خویشتنداری می دانند و نه صمیمیت و راحتی) و می ترسند که اگر به هیجانات و احساساتشان اجازه بروز بدهند، کنترل شان را به طور کامل از دست بدهند، آنها می ترسند که در صورتی که به هیجانات خود اجازه بروز بدهند، شرمنده، تنبیه یا رها شوند.
اغلب کسانی که مبتلا به تله بازداری هیجانی هستند، درباره افراد مهم دور و برشان هیجانات و احساسات خودشان را به صورت افراطی کنترل می کنند، افراد مبتلا به طرحواره بازداری هیجانی سعی میکند احساسات شان را (چه مثبت و چه منفی) نسبت به افراد مهم زندگی خود بروز ندهند.
به خصوص وقتی که احساسات او شدید هستند، او فکر می کند اگر احساساتش را جلوگیری کند بهتر از بیان کردن است، اگرچه این احساسات طبیعی در ذهنیت کودک خود انگیخته وجود دارد.
همه کودکان به خاطر احترام به حقوق دیگران لازم است یاد بگیرند هیجان هایشان را تا اندازه ای کنترل کنند، با این حال، افراد مبتلا به طرحواره بازداری هیجانی در این کار زیاده روی می کنند، آنها کودک کنجکاو و طبیعی درون را بازداری کرده و کنترل افراطی می کنند به صورتی که فراموش می کنندکه چگونه به صورت طبیعی رفتار و تفریح کنند.
کسانی که طرحواره بازداری هیجانی دارند نمیتوانند احساسات خود را به خوبی نشان دهند. گاهی اوقات نمیتوانند احساسات مثبت خود را نشان دهند و گاهی اوقات هم نمیتوانند احساسات منفی خود را نشان دهند و گاهی اوقات هردو را نمیتوانند نشان دهند؛ مثلاً ممکن است که از یکی متنفر یا خشمگین باشند، اما نمیتوانند نشان دهند یا ممکن است که کسی را دوست داشته باشند و دلتنگش شوند ولی نمیتوانند به زبان بیاورند.
گاهی اوقات حتی نمیتوانند تجربه کنند. یکی از مراجعین من آقایی بود که وقتی دلش برای خانوادهاش تنگ میشد، خواب میدید در عالم بیداری دلش تنگ نمیشد.
این افراد در شرایطی رشد کردهاند که به آنها آموزش داده شده که ابراز احساسات خجالتآور است. یکی از مراجعین من (ارسطو رضایی) مردی بود که میگفت وقتی من بچه بودم دختر همسایه برای من کادویی فرستاد و به من علاقهمند بود. برادرم گفت: خجالت بکش! کادو یک زنجیر بدل بود، من آن زنجیر را دور انداختم.
گاهی اوقات این طرحواره درپوشی برروی احساسات و طرحواره های دیگر است.
درباره ریشههای شکلگیری این طرحواره باید مصاحبه انجام شود، زیرا این طرحواره از بقیه طرحواره ها پیچیدهتر است و متوجه باشید که ما فقط داریم طرحواره را معرفی میکنیم و معرفی بههیچعنوان به معنای درمان طرحواره بازداری هیجانی خود نیست و شما هرگز قادر نخواهید بود با شناخت یک طرحواره یا اسکیما آن را درمان کنید.
اگر شما گرفتار طرحواره بازداری هیجانی باشید، احتمالا دیگران تصور میکنند که شما فردی عصبی و ناراحت وبی احساس هستید. بعضی مراجعین به من میگویند که دیگران میگویند که انگار سیمخاردار دوروبر تو وجود دارد..
به همین دلیل اگر شما فرزندانتان را دوست داشته باشید انجام وظیفه میکنید، یعنی کادو میخرید هدیه میخرید، لباس میخرید، دانشگاه هزینه میکنید، پول توجیبی میدهید، کارهای مختلف انجام میدهید، اما چون هیچوقت به آنها نگفته اید دوستشان دارید، آنها متوجه نشدهاند که شما واقعاً آنها را دوست دارید، بلکه فکر میکنند چون پدرشان هستید دارید این کارها را انجام میدهید یا شاید هم چون مادرشان هستید.
یکی از مراجعینم مردی بود که بهشدت مرد مهربانی بود، بسیار هم زن و فرزندانش را دوست داشت. برای درمان مشکلات رفتاری نوجوانشان آمده بودند.
پسرش میگفت؛ مادر من و خواهر من هم با من همعقیده هستند. پدر همه را ناراحت میکند.
ازآنجاییکه من (ارسطو رضایی) پدر را دیده بودم متوجه شدم که احتمالاً همسر و دختر این مرد از او عشق را دریافت نمیکنند و به همین دلیل به جبهه پسرش پیوستهاند و پسر هم ازآنجاییکه نوجوان است و میخواهد شیطنت کند دارد یارکشی میکند. به همین دلیل من ابتدا به درمان پدر و بازداری هیجانی پرداختم و به او کمک کردم که احساسات خود را به دخترش و همسرش نشان دهد.
بنابراین اگر طرحواره بازداری هیجانی داشته باشید باوجوداینکه ممکن است دیگران را دوست داشته باشید و عاشق آنها باشید دیگران متوجه نمیشوند و شما اگر چه مرتب تلاش میکنید، اما گویا فایده ای ندارد.
ممکن است معتقد باشید؛ دوست داشتن که به زبان نیست، دوست داشتن واقعی به عمل است.
اما دوست داشتن هم به زبان و هم به عمل است و شما مجبور نیستید یکی را انتخاب کنید؛ اما چرا تمایل ندارید که به زبان بیاورید؟ شاید چون نمیتوانید. چرا نمیتوانید؟ شاید چون گرفتار طرحواره بازداری هیجانی هستید.
شاید چون در شرایطی رشد کردهاید که به شما گفته بودند که عاقل باش! خجالت بکش! گریه نکن. بچه که نیستی. خجالتآور است. شرمآور است و یا به خاطر ابراز احساست تان تنبیه یا رها میشدید. به همین دلیل شما یاد گرفتید که بسیار جدی باشید.
بعضی از افراد مبتلا به طرحواره بازداری هیجانی وسواس اخلاقی هم دارند و پای بندی زیادی به آئین مندی دارند؛ یعنی همه چیز باید در سرجای خودش باشد. چارچوب دار باشد. احساساتشان را بهصورت کامل بروز نمیدهند. دیر پذیرند و سخت پذیرند.
یکی از مراجعینم مردی بود که جانباز بود و هر ماه باید یک روز برای انجام کارهای درمانیش به بیمارستان میرفت و بههیچعنوان به خانواده اش نمیگفت که کجا میرود و چرا میرود؟
بسیاری از این افراد عشق و محبت دیگران را قبول نمیکنند. چون نمیخواهند مزاحم دیگران شوند و میخواهند خودشان را قوی نشان دهند و چون خود را قوی و مستقل نشان میدهند.
کسانی که بیشازاندازه بر روی عقلانیت تأکید میکنند و نیازهای هیجانی را ندیده میگیرند ممکن است طرحواره بازداری هیجانی داشته باشند. در دی اس ام این بیماران با ملاک های تشخیصی اختلال شخصیت وسواسی جبری دیاگنوز و یا شناخته می شوند. بیشتر بخوانید
4_ این طرحواره در روابط بین فردی چگونه نقش آفرینی میکند؟
یکی از مراجعینم خانمی بود که دچار طرحواره بازداری هیجانی بود، او میگفت که دوستان من میگویند؛ تو خیلی دختر خوب و ماهی هستی. ما هر وقت مشکل داریم میآییم پیش تو، اما وقتی میخواهیم تفریح برویم با تو به ما خوش نمیگذرد، به همین دلیل دوست نداریم که به تو بگوییم.
افراد مبتلا به طرحواره بازداری هیجانی در روابط بین فردی غمانگیز و ناراحت و عبوس و گرفته به نظر میآیند. گاهی اوقات چون خشم در درون آنها بسیار جمع شده است دلخور هستند و خشم پنهان دارند.
گاهی اوقات چون خودشان بازداری هیجانی زیاد دارند متقابلاً علاقهمند به کسانی میشوند که بسیار هیجانی هستند.
چون خودشان این احساسات را در خود بازداری میکردند به کسانی علاقهمند میشوندکه راحتند و میگویند من از او خوشم میآید زیرا دربند هیچچیزی نیست، خیلی راحت است. هر کاری دلش میخواهد میکند..
افراد مبتلا به طرحواره بازداری هیجانی در فعالیتهای شیطنتآمیز درگیر نمیشوند. احساسات خود را بروز نمیدهند. در روابط بین فردی مرتب حرف از عقلانیت میزنند.
دریک جمع مهمانی ممکن است ناگهان موضوعات عقلانی و حرفهای علمی را به وسط بکشند و همهچیز را به چالش میکشند و این باعث میشود که دیگران از آنها خسته شوند.
این افراد نه خودشان زندگی میکنند و نه اجازه میدهند دیگران زندگی کنند.
تصور کنید اگر شما گرفتار این طرحواره یا اسکیما هستید، در این صورت چه جذابیتی برای دیگران دارید و چرا دیگران باید با شما دوست شوند؟
5_ مثالهایی برای درک طرحواره بازداری هیجانی
مثال اول:
یکی از مراجعینم (که با کسب اجازه ی او به ماجرای او اشاره می کنم) خانمی بود که به مردی علاقهمند شده بود، او خیلی تمایل داشت که علاقه خود را به او نشان بدهد اما هرگز نمی توانست احساساتش را نشان بدهد.
مثال دوم:
یکی دیگر از مراجعینم خانمی بود که استاد دانشگاه بود، ناخودآگاه وقتی که به کلاسی میرفت که مربوط به آقایان بود، احساساتش عوض میشد، او زنی مجرد و ۳۰ ساله بود و از این بابت احساس گناه می کرد، من به او گفتم؛ اتفاقاً این نشان دهنده سالم بودن شما است، هر چند که باید مواظب باشید که در کلاس درس چارچوب را رعایت کنید اما صرف تحریک شدن و یا دگرگون شدن به معنی این نیست که شما کار بدی انجام میدهید بلکه به معنی این است که احساسات شما سالم است، شما مجرد هستید و طبیعی است که در آن موقعیت مقداری به لحاظ احساسی دگرگون شوید ؛حالا باید برای این نیاز خود فکری واقع بینانه و در چارچوب اخلاق کنید.
بعضی از افراد هم متوجه وجود مانعی در درون خودشان برای ابراز احساسات شده اند و تلاش می کنند که براین مانع غلبه کنند، اما نمی توانند و دست به رفتارهایی می زنند که به نظر مخاطبین آنها مصنوعی می آید
مثال سوم:
یکی دیگر از مراجعینم که مردی ۵۵ ساله بود، می گفت: وقتی که کودک بودم با خانمی که از مدرسه می آمد شوخی کردم و اصطلاحاً به او متلک انداختم و آن خانم چهره و قیافه من را مسخره کرد (به صورت بسیار بدی مسخره کرد) من خیلی خجالت زده شدم و بعد از آن سعی کردم دیگر هرگز به هیچ خانمی نگاه نکنم.
مثال چهارم:
یکی از مراجعینم خانمی بود که قادر نبود واژه ی «دوستت دارم» را به زبان بیاورد، با وجود اینکه با مردی آشنا شده بود اما نمیتوانست به او ابراز علاقه کند و احساسات خود را نشان بدهد و البته شدت این طرحواره در افراد متفاوت است یعنی شدت و ضعف آن فرق دارد.
اگر که شما خانم هستید، ممکن است که به عنوان مثال مردی از شما خوشش آمده باشد و کارهایی انجام بدهد تا بتواند توجه شما را جلب کند، اما شما آن را به حساب بی ادبی و گستاخی میگذارید، در حالی که او تلاش میکند که به شکلی توجه شما را جلب کند، البته شما میتوانید قاعده و قوانینی برای خودتان داشته باشید اما این که شیطنت را الزاماً به حساب گستاخی بگذارید جای بحث زیادی دارد.
مثال پنجم:
یک بار در قسمت پرسش و پاسخ، خانمی از من پرسید؛ من بسیار مودب و مبادی آداب و بسیار اخلاق دار هستم من همه چیز را رعایت می کنم، با این حال نمیدانم چرا پیشنهادی دریافت نمی کنم و من پاسخ دادم شاید گرفتار طرحواره بازداری هیجانی یا خویشتنداری بیش از اندازه هستید که میتواند یک مشکل قلمداد شود، اگرچه در جامعه نام آن را حیای بسیار زیاد و عفت بسیار زیاد گذاشته اند اما حتی مذاهب هم این اندازه عفت و حیا را توصیه نمی کنند..
6_ تست طرحواره بازداری هیجانی
اگر می خواهید بررسی کنید که آیا گرفتار طرحواره بازداری هیجانی هستید یا خیر، لینک زیر را لمس کنید و تست را اجرا کنید:
7_ در درمان طرحواره بازداری هیجانی افراد به کجا میخواهیم برسیم؟
- میخواهیم به افراد کمک کنیم که خودانگیخته و خودجوش شوند.
- دربارهی بسیاری از هیجانهایی که واپس زنی کردهاند، حرف بزنند.
- خشم خود را به صورت مناسب بیان کنند.
- احساسات بیشتری بروز بدهند و درباره آن حرف بزنند.
- کمکم بیمار باید بیاموزد که کنترل اطرافیان را کنار بگذارد و دیگران را به خاطر هیجانهای طبیعیشان تحقیر نکند و به خاطر بروز هیجانهای خودش شرمنده نباشد و اجازه بدهد که هیجانش را بیشتر بیان کند (زندگی کن و بگذار زندگی کنند)
8_ روش درمان طرحواره بازداری هیجانی چیست؟
برای درمان طرحواره بازداری هیجانی لازم است ابتدا بسته درمانی «درمان طرحواره محرومیت هیجانی» را تهیه کنید و سپس در گروه درمانی «شفای کودک درون» که سالانه در مرکز روانشناسی خودبیداری برگزار می شود شرکت کنید.
اگر روانشناس هستید و می خواهید طرحواره درمانی را به صورت کامل بیاموزید می توانید بر روی لینک زیر کلیک کنید و بسته کارگاه طرحواره درمانی برای درمانگران را که بر اساس سر فصلهای انجمن بین المللی طرحواره درمانی تهیه شده است تهیه کنید:
همچنین اگر مبحث طرحواره ها برای شما جذاب است برای مطالعه بیشتر می توانید لینک های زیر را لمس کنید:
اگر شما یا اطرافیانتان مبتلا به طرحواره محرومیت هیجانی هستید برای دریافت مشاوره حرفه ای یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9 صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در یا تلگرام پیام بگذارید.
اگر خارج از کشور هستید و یا با ارسال تیکت راحتتر هستید از طریق فرم زیر برای ما پیام بگذارید ما در اسرع وقت با شما تماس خواهیم گرفت.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی8 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام
من تو خانواده ای بسیار سختگیر زندگی میکنم
و به خاطر همین نمیتونم هیجاناتمرو به شکل واقعی بروز بدم و احساساتم همیشه نادیده گرفته شد.همین مسئله باعث شد به طرحواره بازداری هیجانی مبتلا بشم
تو رو خدا بچه هاتون تو کودکی اهمیت بدید
اگه مطالب و دوره های درمان اقایی دکتر نبود واقعا نمیتوستم درمان بشم
تشکر ویژه از مرکز روانشناسی خودبیداری
سلام
ادم مهربانی هستم ولی چون نمیتونم این احساس منتقل کنم بهم میگن ادم بی احساس و عصبی هستی.
بارها تو رابطه دلتنگ شدم ولی نتونسنم بیانش کنم و طرف مقابلم فکر کرده دوسش ندارم.
سالهاست اینطورم راضی به مراجعه به روانشناس نشدم .
ولی با گوش کردن پاکدست ها امیدوار شدم که یک بار برای همیشه خودم درمان کنم.
برای درمان لازم است به روان شناس صاحب صلاحیت مراجعه کنید
سلام
تست انجام دادم خیلی استرس داشتم و پاکدست طرحواره بازداری هیجانی گوش کردم
خداروشکر گرفتار این طرحواره نبودم.
خیلی خوبه که میتونیم با مراجعه به سایت خوبتون آگاه بشیم که گرفتار چه طرحواره هستیم.💗
سلام
من همسرم دوست دارم
ولی نمیتونم احساسم و علاقه به همسرم بیان کنم و تو زندگی مشترک به خاطر همین مسئله باهم مشکل داریم.
وقتی مطالب شما رو گوش دادم
متوجه شدم گرفتار طرحواره بازداری هیجانی هستم😔.
ولی تصمیم گرفتم درمان کنم
ایا این طرحواره درمان میشه؟
سلام. من امروز با این تله ها آشنا شدم و اتفاقی تست این تله رو زدم و متوجه شدم که بشدت با این تله درگیرم. قطعا دعای خیر پشت سرتونه و مسلما بزرگترین هدیه آگاهی هست. واقعا ممنونم. موفقتر از قبل باشید.
من در خصوصیات هیجانیم آنقدر خودم را بی تفاوت نشان میدهم که مردم فکر میکنند ادم بی احساسی هستم درصورتی که از درون واقعاداغون هستم این خصوصیت اخلاقیم خیلی منو اذیت میکنه
با سلام من با گوش دادن به این فایل درخصوص طرحواره هیجانی همچنان اشک میریختم واقعا ازتون ممنونم این فایل اموزشی گره بزرگی را در من حل کرد