طرحواره شکست چیست؟
طرحواره شکست یک الگوی ذهنی است که افراد را به احساس شکست و ناکامی در زندگی و کار میکشاند. این مقاله از وبسایت خودبیداری با بررسی مفهوم طرحواره شکست و عواملی که موجب ایجاد آن میشوند، همراه با راههای موثر برای درمان این الگوی ذهنی، به شما کمک میکند تا با این مسئله آشنا شوید و راههای مقابله با طرحواره شکست را بیاموزید.
طرحواره شکست چگونه ایجاد میشود؟
طرحواره شکست از دلایل گوناگونی مانند نارضایتی والدین، موفقیت والدین، مقایسه با خواهر و برادر، احساس بیگانگی با همسالان، و عدم وجود محدودیت و نظم در کارها شکل میگیرد. این شرایط باعث ناپایداری روانی فرد و تحول طرحواره شکست در او میشود.
راه های درمان طرحواره شکست
درمان طرحواره شکست نیازمند مشاوره و توجه متخصصانه است، زیرا در صورت عدم درمان، این الگوی ذهنی میتواند به مشکلات جدی در زندگی فرد منجر شود. راهکارهای پیشنهادی شامل تغییر ذهنیت به سوی مثبتی، مراجعه به دکتر روانشناس متخصص، خودشناسی و آشتی با کودک درون میباشد.
تماس با روانشناس: 09023522348
طرحواره شکست چیست؟
چرا بعضی از افراد دائما در کار و تحصیل خود شکست می خورند یا اینکه با وجودی که فرد موفقی هستند همیشه خیال می کنند که آدم بازنده ای هستند؟ با وجودی که دوست دارند موفق شوند اما احساس می کنند نمی توانند؟این موضوع به«طرحواره شکست و بی کفایتی » برمی گردد، اما طرحواره شکست چیست؟
من ارسطو رضایی هستم روانشناس بالینی و دراین مقاله کامل و جامع می خواهم در مورد طرحواره شکست در 10 قسمت توضیح دهم، از شما می خواهم شکیبا باشید و این نوشته را تا انتها بخوانید، پرسشنامه را تکمیل کنید، پادکست ها را بشنوید، ویدئو را تماشا کنید، تا ببینید آیا گرفتار طرحواره شکست هستید یا خیر، و اگر بله چه کنید.
1_پادکست طرحواره شکست
پادکست طرحواره شکست چیست؟
2_ویدئوی مربوط به طرحواره شکست
در ویدئوی زیر مفصلا در مورد طرحواره شکست توضیح داده ام، برای مشاهده ویدئو فیلترشکن خود را خاموش کنید
3_طرحواره شکست چیست؟
کسانی که گرفتار طرحواره شکست هستند، ممکن است که به ما بگویند که من مدت بسیار زیادی هست که تصمیم گرفتم که به درمانم ادامه بدهم و یا درمانم را شروع کنم یا به یک روانشناس مراجعه کنم اما دائماً نمی دانم به چه دلیلی این تصمیم را به تعویق می انداختم.
ممکن است که احساس افسردگی کنید به خصوص وقتی که میبینید که همسن و سالان و دوستان قدیمی شما جایگاهی به دست آوردهاند و شما هیچ پیشرفتی نداشتید سالها از عمرتان گذشت و دستاورد زیادی نداشتید، ممکن است که سالها مشغول به یک کار باشید و در کار خود هیچ پیشرفتی پیدا نکرده باشید بعضی از افراد هم با وجود اینکه افراد موفقی هستند همچنان حس شکست خوردگی دارند.
4_علائم طرحواره شکست چیست؟
بعضی از افراد که تله شکست دارند گاهی هم در دام «وانمودگرایی» می افتند و برای اینکه جایگاهی در اجتماع به دست بیاورند خودشان را انسان موفق و با استعدادی نشان می دهند،ولی در درون همیشه فکر می کنند که این واقعی نیست و در واقع فرد بی استعدادی هستند و با خودشان فکر می کنند که افرادی فریبکار و حقه بازی هستند، زیرا خودشان را موفق تر از آنچه هستند نشان می دهند، احساس موفقیت در این افراد بسیار شکننده است.
5_مثالهایی برای درک بیشتر طرحواره شکست
مثال اول
یکی از مراجعین من با نام فرضی مهرداد، فست فودی افتتاح کرده بود، به محض اینکه مشتریانش کم میشدند با خودش میگفت وای من شکست خوردم، تمام شد، دیگر مشتری ندارم و به فکر این می افتاد که کارش را جمع کند، او متوجه نبود که طبیعی است که در ماه رمضان(درکشورما) مشتری کمتر میشود طبیعی است که با نوسان قیمتها مشتریان کم یا زیاد شود طبیعی است که ممکن است چند روزی مشتری نداشته باشد.
اگر شما هم گرفتار طرحواره شکست هستید ممکن است که در مقایسه با افراد همسن و سال خودتان احساس کنید که من آدم شکست خورده ای هستم، بیشتر اوقات به این دلیل این احساس را دارید که طرحواره شکست دارید، حس شکست خوردگی و ناموفق بودن شما را رها نمی کند.
مثال دوم
یکی دیگر از مراجعینم که او هم گرفتار تله شکست بود، خانمی بود که در سن 40 سالگی دانشجوی حقوق بود، او میگفت همکلاسی های من حداقل ۱۰ سال از من کوچکتر هستند و حالم خیلی بد می شود با خودم میگویم من چقدر عقب افتاده ام.
اگر شما هم گرفتار تله شکست هستید، احساساتی که تجربه میکنید بسیار دردناک است و حتی اگر هم موفق شوید این احساس دست از سر شما بر نمی دارد و ممکن است که خیال کنید که به لطف الهی و یا کمک یکی دیگر یا به خاطر اینکه مردم یا مشتریان احمق هستند من توانستم موفق شوم، اگر نه در موقعیت دیگر من نمی توانم موفق شوم.
در هر صورت فرقی نمیکند که شما چقدر واقعاً در دنیای بیرون موفق باشید، باز هم در درون آشفته و نگران هستید.، چه نشان بدهید که انسان موفقی هستید و چه نشان ندهید که موفق هستید همیشه احساس شکست و یا ترس از شکست دارید.
6_فرار از طرحواره شکست چیست؟
گاهی هم ممکن است که بخواهید از فرار استفاده کنید، مهارتهای جدید را یاد نمی گیرید، تقاضای ارتقاء شغلی نمیدهید، هدفگذاری نمیکنید و چون این کارها را نمیکنید عملا شکست می خورید و با این کار عملا طرحواره خود را تقویت میکنید، زیرا موفقیت لازمه روبرو شدن، چالش، مبارزه، اشتباه کردن و تصمیم گرفتن است.
فرار عملا جلوی موفقیتهای شما را می گیرد، شما برای اینکه مهارتهای خود را افزایش بدهید کاری انجام نمی دهید و دست روی دست می گذارید و از فرصتهای شغلی استفاده نمیکنید، استاد فرصت سوزی هستید چون می ترسید تلاش کنید و شکست بخورید، درصورتیکه افراد موفق، افرادی نیستند که اصلا شکستی نخورند بلکه افرادی هستند که از شکست خوردن هیچ ترس و ابایی ندارند.
ممکن است بارها و بارها موقعیتهایی برای شما به وجود آمده که می توانستید از آن برای استارت کاری و یا تغییر در شغلی و یا گسترش مهارتتان استفاده کنید، اما به دلیل تله زندگی شکست آن فرصت ها را از دست داده اید و همیشه حسرت می خورید.
هر چقدر که طرحواره ی شما شدیدتر باشد و نمرات بالاتری را در طرحواره شکست و بی کفایتی کسب کرده باشید، شدت فرار شما گسترده تر است. شما مسئولیت گریز هستید، مهارتهای خودتان را افزایش نمی دهید و از روبرو شدن با مشکلات دوری می کنید.
درحالی که اگر که فرد قرار است که پیشرفت کند باید مسئولیتپذیر باشد، باید مهارتهایش را افزایش بدهد و باید با مشکلاتش روبرو می شود.
ممکن است که وقتی که میخواهید مسئولیت بپذیرید یا مهارتتان را افزایش دهید و یا با مشکلات روبرو شوید در ذهنتان بگویید برای چی؟ که چی بشه؟ چه فایده ای داره؟
یکی از مراجعینم میگفت؛ برای چه چیزی باید تلاش کنم؟ من نهایت تا ۴۰ سال دیگر زنده هستم، همین قدر که دارم کافی است. ممکن است که به شکل خیلی ظریفانه ای فرار کنید.
ظاهرآ به نظر بیاید که هیچ ترسی از کار کردن ندارید، اما در عین حال تنبل هستید، کارها را به امروز و فردا واگذار میکنید و یا کارها را ماستمالی می کنید و دل به کار نمی دهید، این شگردها در واقع خودشکنی است، ممکن است که دست و دلتان به کار نرود، در کلاسهای مهارت افزایی شرکت میکنید اما دل نمیدهید، به خوبی گوش نمیکنید، تمرین نمی کنید و با گروههایی که در حال یادگیری هستند هماهنگ نمیشوید و فقط دلتان خوش است که من در فلان کارگاه یا در فلان دوره شرکت کرده ام.
وقتی که دانشجوی روانشناس بالینی بودم و کتابهای روانشناسی را میخواندم و در کارگاه ها شرکت می کردم با افرادی که در یادگیری خیلی بهتر بودند مچ میشدم، تمرینها را اجرا میکردم و به صورت رایگان با بعضی از بیماران کار می کردم.
اما بسیاری از دوستان من دست به چنین کارهایی نمیزدند و فقط در کارگاه شرکت میکردند و اگرچه در کارگاه شرکت میکردند اما دل به کار و یادگیری نمی دادند و در نتیجه امروز هم در کار خود چندان موفق نیستند.
از آنجایی که شما دوست دارید فرار کنید، حتی با وجود اینکه در کلاس های مختلف شرکت می کنید این تمایل شما باعث می شود که کار را باکیفیت انجام ندهید و این خودش سبب میشود که در کارتان پیشرفت نکنید و یا حتی تنزل کنید یا از کار اخراج شوید.
یک روش دیگر در افراد مبتلا به تله شکست هم این است که دائماً به اطلاعات منفی توجه می کنند و به این وسیله مدارک بیشتری دارند که انسان ناکام و محکومی هستند، آنها به نکات منفی زندگی شان بیش از اندازه بها میدهند و نکات مثبت را کم ارزش تلقی می کنند،اگر هم در کارتان پیشرفتی داشته باشید آن پیشرفت را نمی بینید ولی اگر شکستی داشته باشید آن را حتماً می بینید و بزرگ نمایی میکنید.
به عنوان مثال ممکن است که مقاله یا پایان نامه ای بنویسید و بسیار تشویق و تمجید دریافت کنید، اما به این تشویقها و تمجیدها محل نمیدهید و کافی ست که یکی دو نفر، یکی دو نکته اصلاحی بگویند، همان را بزرگ نمایی می کنید و به شدت مضطرب می شوید.
7_ ارتباط طرحواره شکست با افسردگی
طرحواره شکست همچنین می تواند منجر به افسردگی هم بشود، زیرا شما هدفی پنهان و یا واقعی دارید و یا دوست دارید به جایگاهی ارزشمند برسید، اما احساس می کنید که از زندگی عقب افتادهاید و به خودشکوفایی و تحقق خود دست پیدا نکرده اید و از طرفی چون شکست هایی را تجربه کرده اید و ناامید شده اید احساس افسردگی می کنید.
8_علائم طرحواره شکست چیست؟
- اگر گرفتار طرحواره شکست و بی کفایتی باشید، ممکن است برای مهارت افزایی شغلی خودتان تلاشی نکنید.
- اگر گرفتار تله شکست باشید، ممکن است به دنبال موفقیتهای سریع و بزرگ هستید.
- با زیادهروی و بلوف زدن در بعضی از ویژگیهای خودتان سعی میکنید دیگران را گول بزنید که آدم موفقی هستید. این مسئله خودش باعث میشود که طرحواره شما تقویت شود. وقتی کاری را بلد نیستید و وانمود میکنید که بلد هستید، دیر یا زود دست شما رو میشود و اگر در محل کار این دروغ را بگویید ممکن است به شما بیتوجهی شود یا اخراج شوید و به این وسیله طرحواره شما تقویت میشود.
- اگر مبتلا به طرحواره شکست و بی کفایتی باشید؛ ممکن است که شغلی را انتخاب کنید که در سطح استعداد شما نیست. مثلاً لیسانس زباندارید ولی راننده تاکسی هستید، یا حسابداری بلد هستید ولی دارید اسنپ کار میکنید.
- تله شکست باعث می شود تلاش نمیکنید در شغل خودتان پیشرفت کنید. کارهایتان را بهصورت روتین انجام میدهید. سالهای سال کارمند شرکت یا اداره ای هستید و به این فکر نمیافتید که میتوانید پیشرفت کنید، میتوانید تغییراتی در کار خودتان به وجود بیاورید، ارتقا بگیرید. اگر هم تلاش کرده باشید بهمحض اینکه یکبار شکست خوردید دست از آن کار می کشید.
- اگر گرفتار طرحواره شکست و بی کفایتی باشید، گاهی ممکن است اصلاً نمیتوانید برای دیگران کار کنید، خیلی اهل رقابت هستید.
- ممکن است شغلی پیدا کنید اما چون تنبلی میکنید و امروز و فردا میکنید، در کارتان تأخیر میکنید و یا با همکارانتان برخورد نادرست دارید یا پرتوقع هستید از زیر کار درمیروید و خودبهخود منجر به اخراج خود میشوید.یکی از مراجعین من خانمی بود که معلم بود و به خاطر تأخیرهای بسیار زیاد همیشه تا جایی که میتوانست از تعطیلات و مرخصی استفاده میکرد و همه از دست او خسته شده بودند. به همین دلیل آموزشوپرورش در ارزشیابیهای خودش همیشه نمره پایینتری به او میداد و او سالهای سال در یک مقطع و در یک روستا تدریس میکرد.
- اگر شما طرحواره شکست و بی کفایتی دارید، ممکن است که نتوانید در یک شغل بیش از یک مدت دوام بیاورید، دائماً شغل عوض میکنید. همهکاره و هیچکاره هستید، درحالیکه در زندگی مدرن تخصص حرف اول را میزند. شما در همه کارها سر رشته دارید، اما مهارت کامل در یک زمینه ندارید. بهاندازه کافی پیشرفت نمیکنید، هر شغلی را چند روز دنبال میکنید و بعد با این وسوسه که وضعیت بهتری را میخواهید به دست بیاورید کار قبلی را رها میکنید.ممکن است که دستپاچه شوید و خیال کنید از قافله عقب ماندید و خیال کنید که مبادا رو دست خوردید، اما باید بدانید که باید در یک کار و یکرشته تمرکز کنید، اشتباه کنید، شکست بخورید، تجربه بیندوزید تا متخصص شوید. فوتوفن استادی را با تمرکز و تخصص میشود به دست آورد. آنقدر باید دل به کار دهید و روی کارتان تمرکز کنید تا چموخم کار را یاد بگیرید.
- اگر گرفتار طرحواره شکست و بی کفایتی باشید، ممکن است شغلی را انتخاب کنید که دستیابی به موفقیت در آن شغل بسیار مشکل است، شغلی که فراتر از توان شماست و یا ریسک بسیار زیادی کنید مثلاً به فکر این هستید که بازیگر شوید یا ورزش حرفهای کنید یا موسیقیدان بزرگی شوید. در این حیطهها رقابت زیاد و موفقیت خیلی مشکل است. نه اینکه نروید، دنبالش بحث این است که شما فقط به این فکر باشید وگرنه خیلیها کاری را دنبال میکنند و همزمان به ورزشکار حرفهای بودن یا بازیگری هم فکر میکنند. بعد موفق که شدند آن کارشان را رها میکنند. مثل آقای علیرضا بیرانوند یک فوتبالیست حرفهای، در کارواش کار میکرد، درعینحال فوتبال را هم دنبال میکرد. در فوتبال موفق شدف سپس کار قبلیاش را رها کرد، یا آقای منصور خواننده، موبایل فروشی داشت، در خوانندگی هم فعالیت داشت،در عین حال موبایل فروشی هم داشت، وقتی در خوانندگی موفق شد، موبایل فروشی را رها کرد.
- اگر گرفتار طرحواره تله شکست باشید، ممکن است بترسید در کار خودتان ابتکار عمل و خلاقیت به خرج دهید و دنبالهروی دیگران هستید، همش نگاه میکنید دیگران چطور موفق شدهاند و دائماً از آنها الگو میگیرید. درصورتیکه باید خودتان باشید نه اینکه از رقبا الگو بگیرید، الگو گیری خوب است، اما اگر بخواهید کپی کنید و به خلاقیت خودتان اجازه ظهور ندهید در نتیجه مسئولانه عمل نمیکنید.
- اگر گرفتار طرحواره شکست و بی کفایتی باشید ممکن است از اشتباه بترسید. احساس میکنید که ذاتاً آدم بیاستعداد و احمقی هستید. حتی اگر نشانههایی وجود دارد که نشان دهد شما موفق هستید، اما خودتان را بیاستعداد و بهدردنخور میدانید. برای توانمندیهای خودتان و مهارتهای خودتان و موفقیتهای خودتان ارزش قائل نمیشوید. نقطهضعفهای خودتان را پررنگ میبینید و موفقیتهای خودتان را کمرنگ میبینید. اگرچه در مقایسه با همسنوسالهای خودتان موفق هستید، اما خودتان از خودتان دائماً ایراد میگیرید و احساس حقارت میکنید از خودتان توقع بیجا دارید. دقت کنید ما نمیگوییم که اهدافی نداشته باشید، اما باید بگوید من موفق هستم و میتوانم موفقتر باشم. نه آنکه من موفق نیستم.
ممکن است فکر کنید که این رفتار ها و علائم متناقض است، دلیلش این است که اینطور نیست که هرکسی که
طرحواره تله شکست دارد به یک شکل عمل کند، بسته به تفاوتهای فردی نوع واکنش افراد متفاوت است، به همین دلیل بارها گفته ام که ما از طرحواره به رفتار می رسیم و نه از رفتار به طرحواره.
9_ پرسشنامه طرحواره شکست
برای بررسی اینکه آیا گرفتار طرحواره شکست و بی کفایتی هستید یا خیر، لینک زیر را لمس کنید:
10_نحوه درمان طرحواره شکست و درمان تله شکست چیست؟
برای درمان طرحواره شکست و درمان تله شکست می توانید بسته های درمانی زیر را تهیه کنید:
- چگونه تصمیمات خود را عملی کنم
- ریسک کن و تصمیمات جدید بگیر
- نسخه ای برای تنبل ها
- درمان طرحواره شکست و بی کفایتی
اگر روانشناس هستید و می خواهید طرحواره درمانی را به صورت کامل بیاموزید می توانید بر روی لینک زیر کلیک کنید و بسته کارگاه طرحواره درمانی برای درمانگران را که بر اساس سر فصلهای انجمن بین المللی طرحواره درمانی تهیه شده است تهیه کنید:
اگر شما یا اطرافیانتان مبتلا به طرحواره شکست هستید برای دریافت مشاوره حرفه ای یا شرکت در کارگاه ها و خرید بسته ها در ساعت کاری (از 9 صبح تا 18 همه روزه به جز روزهای تعطیل) باشماره های زیر تماس بگیرید یا در واتساپ یا تلگرام پیام بگذارید.
اگر خارج از کشور هستید و یا با ارسال تیکت راحتتر هستید از طریق فرم زیر برای ما پیام بگذارید ما در اسرع وقت با شما تماس خواهیم گرفت.
درباره ارسطو رضایی
مرکز روانشناسی خود بیداری آموزش به دانتشجویان روانشناسی و روانشناسان و خانواده ها
نوشتههای بیشتر از ارسطو رضایی9 Comments
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
سلام
پسرم به دنبال این بود که سریع به موفقیت برسه
ولی درعین حال هیج گونه تلاشی برای پیشرفت شغلش انجام نمیداد و دائم شغل عوض میکرد
حس میکرد ادم بی استعدادی هست و حتی خطا های کوچیک خودش بزرگ میدید.
ولی از وقتی دوره درمان پیش اقایی رضایی شروع کردن کم کم دارن تغییر میکنن.
واقعا خوشحالم از اینکه مرکز خودبیداری برای درمان پسرم انتخاب کردم
باعث خوشحالی است
با سلام
در شرایطی که دائما درگیر مقایسه کردن جایگاه خودم با دیگران بودم
خوندن این مقاله واقعا برایم موثر بود.
پیروز و پایدار باشید جناب دکتر
چیزی که تو این مقاله نظرمو به خودش جمع کرد همین بود که گفتین کسایی که این طرحواره رو دارن کارها رو به تعویق میندازن
من همیشه درس خوندنمو عقب میندازم و هیچ وقت نمیتونم به چیزی که در نظر دارم برسم
و الان طرحواره شکست رو در خودم شناسایی کردم
میخوام بسته ی درمانیشو تهیه کنم و باقدرت شروع کنم. ممنون از آگاهی ای که به ما میدید.💙
سلام، خواهش می کنم
آقا دکتر من تا همیشه ممنون شما هستم.
من طرحواره ی شکست داشتم و هیچ پیشرفتی شامل حال من نمیشد.
با کمک شما این طرحواره رو مهار کردم و الان با گذشت چندین ماه کارم ارتقا پیدا کرده درسم رو بهتر میخونم و از همه مهم تر حال خودم بهتره
از شما نهایت تشکر رو دارم و ممنونم
بسیار آموزنده بود، یککلاس درس فشرده در مورد ترسهای درونی ما بود. با سپای فراوان از ا
بازنشر این گفتگو
سلام به نظر من بعضی ادم ها طلاق رو خیلی بزرگ جلوه دادن..
دو نفر که با هم نمیسازن اگه مشکلشون درست نشد باید جدا بشن و هر کدومشون مجرد میشن و میتونن دوباره یک ازدواج درست داشته باشن
سلام این مقالتون واقعا خوب بود.. بنده نیز تمایل به ازدواج دارم اما میترسم شخصی ک قراره بیاد تو زندگیم ملاک های خوبی نداشته باشه و زندگی سختی باهاش داشته باشم